Chuyện cần nên có một bảo tàng văn hóa Champa đã được đề cập cách nay hàng chục năm về trước. Năm 2007, trả lời phỏng vấn báo chí, ông Lê Viết Xuân, bấy giờ là Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Huế khẳng định: “Điều kiện để làm cơ sở thành lập bảo tàng Champa tại Huế là có. Điều này cũng phù hợp với tính đa dạng và phong phú của văn hóa Huế, với tính chất của một trung tâm văn hóa - du lịch, thành phố di sản, thành phố festival, thành phố bảo tàng...”.

Điều kiện mà ông Xuân hồi đó nhắc đến là câu chuyện mang tính lịch sử, những dấu ấn văn hóa Champa hiện hữu trong đời sống văn hóa của người dân vùng đất Huế, đặc biệt là những hiện vật khảo cổ về nền văn hóa này được phát hiện tại Cố đô. Theo các nhà nghiên cứu lịch sử, riêng tại TP. Huế ít nhất có 4 bộ sưu tập hiện vật Champa có quy mô lớn và giá trị đặc biệt quý giá nằm ở Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế (Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế), Bảo tàng Lịch sử, Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao TP. Huế và Khoa Sử Trường ĐHKH Huế. Rải rác trên toàn tỉnh Thừa Thiên Huế cũng ghi nhận có hàng trăm hiện vật Champa rất có giá trị.

Không phải ngẫu nhiên mà PGS.TS. Đỗ Bang nhắc tới Hóa Châu. Đó là danh xưng gắn liền với thành Hóa Châu bi hùng trong cuộc kháng Minh. Hóa Châu còn được biết đến là nơi còn lưu giữ nhiều dấu tích về một thời văn hóa Champa. Tôi đã có dịp ghé thăm chùa Thành Trung ở đây. Ngôi chùa cổ này còn lưu giữ 3 tượng cổ bằng gỗ, trong đó có tượng thần Visnu, một tượng cổ thờ vị thần bảo hộ của người Champa, minh chứng sinh động về sự giao thoa giữa hai dân tộc Champa - Việt.

Nhớ cách này hơn 5 năm, nhân bàn về xây dựng bảo tàng văn hóa Champa ở Huế, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Trưởng ban Văn hóa - Tư tưởng Trung ương Nguyễn Khoa Điềm đã lên tiếng thúc giục việc tập trung hiện vật để hình thành bảo tàng Champa ở Huế nên tiến hành sớm, tránh tình trạng tản mác, phung phí như hiện nay. Vấn đề này cũng nên đặt ở tầm Trung ương, vì liên quan đến chính sách đền bù giá trị cho các chủ sở hữu.

Gần đây, người ta nói nhiều đến Huế với tư cách là thành phố bảo tàng. Tôi nghĩ, sẽ là một sự bổ sung thú vị nếu có thêm bảo tàng về văn hóa Champa trên đất Cố đô.

Bên cạnh những hiện vật đặc trưng, một bảo tàng văn hóa Champa hàm chứa những giá trị mang tính tâm linh của lễ hội Hòn Chén hay tục cúng đất trên vùng đất Hóa Châu huyền thoại sẽ góp phần tạo nên một địa chỉ văn hóa và là điểm đến du lịch đặc sắc cho Huế.

ĐÌNH NAM