Tôi cũng chỉ là khách, nhưng là vị khách quen với nhiều kỷ niệm gắn bó. Và, cũng như bao người dân ở xứ này, trước khi trở thành điểm đến mang tầm quốc tế Laguna, trong tôi nó là Cù Dù chất phác, dung dị với con sông Bù Lu thân quen đến lạ lùng. Bắt nguồn từ sườn bắc của Bạch Mã - Hải Vân, nơi có độ cao tuyệt đối chừng khoảng 500 mét, con sông Bù Lu chảy theo hướng Nam Tây Nam - Bắc Đông Bắc. Từ thượng nguồn có hai nhánh Thừa Lưu và Nước Ngọt, đến cách cửa biển Cảnh Dương chừng 7 cây số, hai nhánh sông kia hội lưu thành một dòng chính mang tên Bù Lu và chảy ra biển Đông. Sông có chiều dài dòng chính khoảng 17 cây số và diện tích lưu vực chừng 118 cây số vuông. Nằm giới hạn giữa biển lớn, đồi cao và con sông Bù Lu, làng quê Cù Dù còn chi nữa nếu không phải ốc đảo.
Tôi cũng đã nhận ra rồi, về phía cực nam vùng đất Thừa Thiên, nơi dãy Trường Sơn ăn ra tận biển nên dù nằm ở đồng bằng thuộc lưu vực sông Bù Lu nhưng Cù Dù có địa hình không thua kém bất kỳ một địa phương miền núi nào về độ hiểm trở. Rừng núi xen lẫn kênh rạch nước mặn. Rồi cái thế chia cắt, độc đạo, cách đò trở giang từng khiến cho Cù Dù nổi tiếng bởi những khó khăn, nào là “điểm nghèo”, nào là “làng đi bộ”, nào là “làng không biết chữ”, để rồi bao đời nay nổi lên là sự day dứt về khát khao rất đời thường, được hội nhập và phát triển. Trong tâm trí và hoài niệm của bao người, hàng mấy trăm năm rồi, Cù Dù là một ốc đảo xa lạ và chơi vơi. Nó như điểm lặng, nốt trầm, một thời nhắc tới khiến bao kẻ phiền lòng, thở dài.
Tọa lạc trong những ngôi nhà sang trọng, tiện nghi bậc nhất của Laguna, tôi đã nghĩ đến Cù Dù mới hôm nào đây. Để có được những tòa lâu đài hiện lên như trong cổ tích ở vùng đất cô lập và cằn cỗi này, là kết quả của cuộc đi tìm và gặp gỡ. Cù Dù như cô gái đẹp bị khỏa lấp và yếu đuối giữa núi rừng khó bề xoay xở, cưu mang. Và chính Laguna đã là kẻ phát hiện ra ở cô gái Cù Dù những giá trị ít nơi nào có được. Đó là sự hoang sơ trong lành chưa bị hủy hoại bởi sự khai phá của con người, là thế đất hiểm trở, chênh vênh giữa núi đồi và biển cả. Nó thật cần thiết và có ý nghĩa đặc biệt trong cuộc sống hiện đại đầy những xô bồ.
Thay thế cho những mái nhà lụp xụp và dột nát mới hôm qua thôi của Cù Dù nghèo khổ là những biệt thự sang trọng có giá cả tính bằng cả ngàn đô la cho một đêm nghỉ lại của Laguna. Thế nhưng, đó không hề là sự đánh đổi như số phận của nhiều vùng đất phải trải qua, mà là sự đánh thức, khơi dậy và làm bừng tỉnh. Cù Dù như cô Tấm bước ra từ vỏ thị để thành nàng công chúa yêu kiều làm say đắm bao người và tôi nghĩ, người ta đã chọn cho Cù Dù để hóa thân thành một Laguna là một hướng đi đúng. Nỗi nhớ Cù Dù trong tôi vào buổi chiều nơi ban-công của khách sạn Angsana do thế như phút giây đầy tâm trạng vui của kẻ thành đạt ngoái nhìn lại mái nhà xưa và bỗng man mác một nỗi niềm bâng khuâng và hoài niệm. Lại nghĩ và liên tưởng, rằng Huế mình cũng đang chờ xuất hiện nhiều hơn nữa sự kết hợp hài hòa đến lạ lùng và không hề bị phá cách, kiểu như Cù Dù - Laguna.