Chương trình nhà ở xã hôi, còn lâu mới đạt được kết quả như kỳ vọng.
Bất kỳ quốc gia nào, chính phủ nào cũng đều muốn chăm lo tốt nhất “cái ăn, cái ở” cho người dân. Nhưng ở Việt Nam, việc chăm lo về chỗ ở xem ra còn gian nan!
Tại Kỳ họp Quốc hội đang diễn ra, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, “độ giãn” giữa cung và cầu về nhà ở còn rất lớn. Theo Bộ trưởng, cả ba phân khúc: nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân và nhà ở thương mại giá phù hợp cho đối tượng thu nhập thấp, thu nhập trung bình thiếu trầm trọng. Cụ thể, nhà ở xã hội mới đạt gần 7,8 triệu m2 trong khi nhu cầu là 12,5 triệu m2.
"Điều đáng nói, gần như chưa có giải pháp nào để rút ngắn được khoảng cách này. Ở các trung tâm đô thị, những người thu nhập thấp khó với tới rồi. Nhưng tính về thu nhập thì “giá nhà đất tăng cao hơn thu nhập của người dân” – Bộ trưởng nói.
Chúng ta hình dung, thu nhập trung bình của đại bộ phận người dân và giá nhà đất giống như một cuộc “đuổi bắt” mà người dân thì chạy sau, càng ngày người dân không còn thấy “bóng giá nhà đất” ở đâu nữa. Người dân mới chạy một bước thì nó đã chạy hai ba bước, người dân được hai bước thì nó có thể chạy năm, sáu bước hoặc hơn!
Riêng ở Huế, chúng ta cũng cảm nhận rất rõ điều này khi mấy năm qua giá đất, nhà đất tăng cực mạnh, xa tầm với của hầu hết mọi người.
Không chỉ ở Việt Nam mà hầu hết các nước trên thế giới, một nhóm nhỏ người giàu nắm phần lớn miếng bánh của cải của đất nước. Việt Nam có lẽ cũng không là ngoại lệ. Tiền đẻ ra tiền, người giàu giàu thêm. Riêng ở Việt Nam, bất động sản là một món "khoái khẩu" của người giàu. Mấy năm qua, thị trường nhà đất ở Huế tăng rất mạnh, ai có tiền để mua? Phần lớn là người giàu. Đất đai không chỉ để ở mà trở thành một kênh đầu tư. Cho nên có thể nói đây là “cuộc chơi” của những người có tiền. Từ đây sinh ra một sự “lệch pha” về nhu cầu trong xã hội – người cần thì không có (xét về nhu cầu ở) người không cần thì nhiều thêm! Bây giờ, không phải cứ đi xa trung tâm thành phố là dễ kiếm đất. Người giàu cũng thừa tiền để tìm đến. Đến để kinh doanh, đến để làm biệt thự cuối tuần…
Cứ để thị trường tự điều chỉnh thì người thu nhập thấp không bao giờ hoặc khó sở hữu được một ngôi nhà để ở. Chỉ còn một cách là sự trợ giúp của Nhà nước thông qua chính sách.
Ở Huế, chương trình nhà ở xã hội với những chính sách hỗ trợ của Nhà nước cũng đã thực hiện từ nhiều năm trước nhưng không nhiều. Ví như cho vay ưu đãi dài hạn, trợ giá đất… Nhưng ngay trong sự ít ỏi đó cũng không phải người thu nhập thấp nào cũng tiếp cận được. Quan sát một dự án nhà ở xã hội được thực hiện cách đây hơn 10 năm thì thấy nơi đậu xe rất nhiều ô tô. Người thu nhập thấp không có những điều kiện như vậy!
Chúng ta đã nghiên cứu và thực hiện chương trình nhà ở xã hội từ nhiều năm trước và bây giờ vẫn tiếp tục nghiên cứu và thực hiện. Nhưng xem ra sự gặp nhau giữa cầu và cung hãy còn trong thời gian rất dài.
Vậy là người thu nhập thấp chỉ còn vài cách để có chỗ ở - thuê nhà, tá túc cùng bố mẹ, ở trên đất bố mẹ cho, ở giữ dùm đất… Nói chung, để được sở hữu một ngôi nhà, một căn hộ không phải là điều dễ dàng. Thuê nhà để ở lợi hơn hay vay tiền trả góp để mua nhà lợi hơn luôn là một bài toán đối với nhiều người thu nhập thấp. Chỉ có người cho thuê, người cho vay là không bao giờ lỗ.
Nguyễn Lê