Hằng năm, cứ đến thời điểm này, mạ lại phơi cá. Trước đó vài tháng, khi cá trích, cá me vào vụ, mạ làm mắm. Có mắm cà, mắm đu đủ, thỉnh thoảng có gộc cây rau dền hay măng, mạ cho vào cùng để phong phú hương vị. Những món này đều để dành cho mùa đông, mùa lụt. Dù bây giờ, cuộc sống không đến nỗi nhọc nhằn như xưa, nhưng việc lo miếng ăn cho những ngày khó khăn vẫn được chuẩn bị cẩn thận. Đó là một thói quen cũng là lối sống để đảm bảo sự yên bình nơi mảnh đất miền Trung nhiều khắc nghiệt.
Cuộc sống của người nông dân cứ lên sẵn những lịch trình hoặc gia đình tôi toàn những người căn cơ như thế. Không đợi “nước đến chân mới nhảy”, mọi thứ đều chuẩn bị sẵn sàng cho những khó khăn thường lệ sẽ xảy ra như lụt, bão, rét buốt. Hoặc ít ra, những điều đó hạn chế được rất nhiều những thiệt hại mà đôi khi không lường trước được.
Chủ nhật vừa rồi ở nhà, tôi leo lên mái ngói phụ anh trét xi măng vào những nơi còn hở mà nước mưa có thể lọt vào. Phần mái, thép đã rỉ gần hết, tôi lại phụ anh thay mới để cố định chắc chắn mấy tấm pro-xi-măng. Vậy nên, những người sống trong căn nhà đón gió mỗi mùa bão về yên tâm hơn một chút.
Thường nhà tôi ít bị hoang mang hay bất ngờ về điều gì xảy ra trong cuộc sống, đặc biệt với câu chuyện mưu sinh. Sống hoàn toàn bằng nghề nông, giàu thì không tới nhưng bình tâm thì luôn có sẵn. Dù chỉ quanh quẩn trong mảnh đất vườn nhà nhưng không bao giờ hết việc. Heo, gà, vịt, ổi, đậu, bắp… mùa này nối tiếp mùa kia, việc này nối tiếp việc nọ, cứ thế mà năm tháng đi qua nhà chủ động được bao nhiêu thứ.
Một người lúc nào cũng có việc để làm, họ yêu đời và vui tươi hơn hẳn. Như anh trai, ít khi thấy cau có, khó chịu với ai. Ít khi thấy anh rơi vào tình trạng buồn phiền hay mệt mỏi. Sự chủ động trong việc dẫn đến sự chủ động trong cuộc sống.
Lúa gặt vào vụ hè thu này, lúc nào anh cũng bảo quản trong những túi nilon dày, phía ngoài là bao gai, được cột cẩn thận và chất lên cao. Năm nào cũng vậy, không hề chủ quan rằng có lụt hay không. Như trận lụt dâng cao và lâu ngày vào năm ngoái, nhờ những bao lúa được bảo quản kỹ càng, chúng tôi yên tâm và đỡ đi một công việc trong lúc nước lên rất nhanh quanh nhà.
Ngoài việc nhìn con nước lên xuống, anh còn quan sát xem cây trồng nào chịu được nước ngâm để tiếp tục trồng cho vùng dễ bị lụt như ở chỗ tôi. Nào là mít Thái, mãng cầu na, xoài, bưởi… đều bị chết do lụt ngâm lâu thì những cây ổi cùng lứa không bị ảnh hưởng gì. Nên anh lựa ra được loại cây phù hợp, để mỗi mùa lụt tới đỡ tiếc công, thời gian chăm sóc, vun trồng.
Chị dâu cũng là con nhà nông, khi vào làm dâu cũng sống kiểu căn cơ như thế. Đàn heo chị chăm cũng được chuẩn bị từ những ngày trước đó. Khi ăn cam hay bưởi, vỏ được phơi khô để xông cho heo vào mùa hè tránh muỗi. Mùa đông đến, heo vẫn được ăn no nhờ mớ rau môn, rau khoai cắt nhỏ rồi phơi khô trước đó. Chưa kể đậu xanh, ném hạt, bắp khô… lúc nào cũng có quanh năm để dùng.
Tôi là người không theo truyền thống của gia đình, nhưng được sống trong một môi trường như thế nên lúc nào cũng thấy an tâm. Những người nông dân căn cơ như mạ, như anh, như chị luôn nhận ra điều quý giá mà công việc mang lại, dù quanh họ cũng có những khó khăn. Chỉ có sự siêng năng, chăm chỉ, chịu thương chịu khó mới đưa lại những bình yên cho tâm trí. Đó cũng là mục đích mà con người hướng tới bao đời nay.
Yên Thường