Tim tím, xanh rờn dưới bóng râm của những cây mãng cầu, không thể lẫn đi đâu được, đó là những bụi chua me đất đang rập rờn trổ hoa trong cơn gió xào xạc.
Từ nhỏ, tôi đã quen với sự có mặt của bụi chua me đất. Vườn cũ của nhà tôi rộng lắm. Khi cần tìm, cứ quan sát kỹ những gốc mãng cầu, sapoche hay chanh, ổi là sẽ thấy ngay những bụi chua me đất rung rinh.
Ưa ẩm, đất tơi xốp và bóng râm, càng vào thu, những bụi chua me đất càng tốt tươi. Thuở ấy, cứ mỗi buổi chiều, mạ tôi lại cắp chiếc rổ tre và mớ dây chuối. Cẩn thận di chuyển từ bụi chua me này sang bụi chua me khác, tay bà thoăn thoắt nhổ những cọng lá xinh xinh. Nhanh nhẹn tước sợi dây chuối đã ngâm no nước cho dai dẻo, mạ tôi bó chúng thành một bó.
Hoa chua me thường cao vượt hơn lá, có bông đã nở, có bông mới he hé nụ, có bông lại đã tàn. Tôi chưa bao giờ thấy mạ bó hoa chua me chung với mớ lá. Lúc nào bà cũng nhẹ nhàng, tỉ mỉ với những đóa hoa con con ấy. Khi đã nắm đủ một nắm tay, bà lại bó chúng y như cách bó lá chua me, nhưng thay vì một màu xanh non ngăn ngắt, bó hoa chua me đất lại tim tím, phơn phớt hồng và xinh như một bó hoa cưới bé tí tẹo.
Khu vườn nhà tôi hoa trái không quá nhiều nhưng đa dạng. Bởi thế trên đôi quang gánh của mạ tôi lúc ấy, những món hoa quả từ vườn nhà được tòn ten gánh ra chợ sớm trông không khác gì chơi đồ hàng. Mấy bó rau ngót, một mớ mãng cầu chín đã nứt được gói trong lá vả, vài ba bó sả đã được tỉa lá sạch sẽ. Và nổi bật trong mớ rau quả ấy, những đóa hoa chua me bé tý vẫn rực rỡ thấy rõ.
Mùa chua me đất tươi tốt cũng là mùa rộn ràng các loại cá nấu canh chua. Đó là mớ cá cơm tươi roi rói, cá khoai hay đám cá liệt ít thịt nhiều xương. Mạ tôi ưa món canh cá chua me lắm, không phải chỉ ở cái vị chua thanh tao, nhẹ nhàng mà loại rau này mang lại. Mà bởi vì với bà, mỗi một món ăn hay một sự kết hợp đều có lý do riêng và cái ngon riêng của nó.
Cũng như cá nục mà nấu dưa hường, cá rô kho khế hay khoai tía nấu khuyết, rau chua me nấu với cá cơm, cá liệt hay cá khoai không gì ngon bằng. Rắc vào canh thêm chút tiêu và mớ lá ném để khử mùi tanh, bát canh cá nóng hôi hổi quyện với vị chua the dìu dịu không chỉ mời gọi bằng mùi thơm, mà còn ở hương vị ngon lành, bình dị nhưng vô cùng khó cưỡng.
Thi thoảng trên những chuyến đi của mình, tôi vẫn bắt gặp bụi chua me đất bên vệ đường hay trong góc vườn của những ngôi nhà xa lạ. Tôi còn gặp được một người nông dân nọ, vì tình yêu với chua me đất mà ươm cả trăm loại chua me khác nhau.
Trong khu vườn của anh, ngoài sắc tím phơn phớt hồng của đám chua me đất nấu canh, những đóa hoa vàng, trắng, đỏ, cam cùng giống loài này cũng đang nở hoa rực rỡ. Nhìn những đóa hoa ấy, tôi lại chợt nhớ đến mạ tôi. Đôi bàn tay gầy nhưng đầy những vết chai sần của mạ hay lướt trên đám hoa tim tím, phớt hồng ấy. Để mỗi sớm mai những bó hoa chua me xinh xắn lại cùng các thức quà quê khác theo chân bà nhịp nhàng trên con đường đến phiên chợ sớm.
TUỆ LÂM