Thơm ngọt canh cá trích khô nấu thơm
Thời điểm đó, biển xanh một màu, gợn sóng những lúc cơn gió thoảng qua, hoa chông chông còn chưa “phấp phới”. Cái mùa mà dân miền biển “ăn nên làm ra” trước khi thuyền được lật ngược “treo trét”. Những lúc “treo thuyền”, nếu có một khảo sát nhỏ về các loài cá mà dân miền biển nhớ tên, tôi chắc rằng họ sẽ nhắc đên tên cá trích đầu tiên. Loài cá nhỏ, sinh sống theo đàn năm nào cũng là “cứu cánh” cho nghiệp ngư vùng bãi ngang mỗi độ ra giêng.
Lúc này, trời chuyển gió Nam và cũng đã mãn mùa cá trích. Ấy thế mà, giữa đường phố vẫn thoang thoảng "vị mặn" bình dị của biển với mẹt cá trích khô. Gần chục năm về trước, loại cá khô rẻ tiền ấy luôn được ngư dân dự trữ trên mỗi gian bếp. Dự trữ không chỉ để ăn dần mà còn muốn hương vị cá trích vẫn còn đọng lại sau khi hết vụ, mãn mùa.
Với ngư dân, phàm loại cá gì nhiều, họ đều làm mắm hoặc phơi khô, cá trích cũng vậy. Còn nhớ, lúc trước khi ba tôi cho thuyền cập bờ sau mỗi lần bủa lưới đăng (đi biển từ 5h chiều đến 8-9 tối) được hàng tạ cá trích, những con cá to thương lái chọn mua ngay tại bãi, còn cá nhỏ được mạ gánh lên nhà, rửa sạch, cho vào một chiếc nồi "đại" luộc chín. Sáng hôm sau, anh em tôi có việc để làm, đó là bưng chiếc phên tre to tướng, đội nắng, sắp từng con cá để phơi. Mạ nói: “Cá đó phơi để khi biển động, trở gió có cái mà ăn”.
Cá trích luộc phơi khô giữa trời nắng đổ lửa, lớp vảy cá tự động bung ra, phần thịt lộ thiên, sẫm màu. Khi cá đủ khô, anh em tôi bẻ đầu, ngắt đuôi, đặt ngón tay cái lên phần lưng, ngón trỏ xuôi theo phần bụng, bóp nhẹ để lột vảy rồi tước cá, vứt phần xương sau bỏ vào túi bóng dự trữ.
Nhắc đến cá trích, nhiều người nghĩ đến những món ăn từ lâu trở thành đặc sản của người dân miền biển như, gỏi cá trích, cá trích nướng…nhưng ít ai biết đến món cá trích khô tước đôi nấu canh. Hồi còn sinh viên, mỗi khi về quê, mạ thường gói cho một đùm cá trích khô, bỏ vào ba lô. Những năm đèn sách, cá trích khô trở thành món ăn chống đói mỗi lúc trời trở, “cháy” túi.
Bây giờ, đời sống ngày càng đi lên, thức ăn cũng phong phú nên ít người còn phơi cá trích. Muốn ăn phải dặn trước mới có, nếu không phải đợi mạ làm cho.
Có nhiều món ngon nấu với cá trích khô như khế, thơm, măng chua, dưa môn… Nhưng mát ngọt nhất vẫn là cá trích khô nấu thơm. Món này nấu không khó, nhưng trước khi nấu canh, mạ tôi thường ngâm cá khô qua nước lạnh, rồi xào cá với một ít ném củ đã phi khử bớt mùi tanh của cá. Sau đó, đổ nước vào nồi, đun đến khi sôi, nêm nếm gia vị phù hợp, rồi cho thơm (khế hay dưa môn) vào chờ nước sôi lại rồi tắt bếp... Món này có thể ăn lúc nguội nên khá phù hợp với mùa hè.
Trong những loại canh nấu với cá trích khô, tôi thích nhất cá trích khô nấu thơm. Sự kết hợp giữa vị ngọt của thơm và vị thơm, béo của cá trích không chỉ giúp giải nhiệt mà còn giúp làm mát trong những ngày gió nam nóng rát, khô khan.
Bài, ảnh: Quỳnh Viên