Homestay là hình thức lưu trú mà du khách được sinh hoạt với người dân
Lỏng lẻo
Xu hướng của du khách muốn tìm hiểu văn hóa bản địa bằng cách chọn sử dụng dịch vụ homestay; bên cạnh đó, giá loại hình dịch vụ lưu trú này tương đối “mềm” so với khách sạn nên góp phần thu hút nhiều du khách. Đây cũng là hướng phát triển du lịch bền vững, du lịch xanh gắn với bảo vệ môi trường. Chỉ khoảng 2 năm trở lại, dịch vụ homestay “nở rộ” ở Huế, tuy nhiên, điều đáng quan ngại là sự quản lý đang còn rất lỏng lẻo, thậm chí một số nơi hầu như không có.
Thông tin từ Phòng Quản lý lưu trú, Sở Du lịch, để kinh doanh dịch vụ lưu trú, có thể đăng ký kinh doanh ở Sở Kế hoạch và Đầu tư nếu là doanh nghiệp, còn nếu đăng ký hộ kinh doanh hộ cá thể thì ở UBND TP. Huế. Nếu muốn được đưa vào danh sách cơ sở lưu trú homestay đạt chuẩn của ngành thì các chủ homestay đăng ký với Sở Du lịch, sau đó đoàn kiểm tra liên ngành đến kiểm tra, nếu đảm bảo các yêu cầu thì được đưa vào danh sách.
Tuy nhiên, trên thực tế, chỉ có một vài homestay là có đăng ký để ngành du lịch đến thẩm định, còn hầu hết sau khi đăng ký hộ kinh doanh cá thể xong là đã đón khách đến sử dụng dịch vụ. Thậm chí một số homestay không cần treo bảng biển, dựa vào mối quan hệ với các đơn vị lữ hành đưa khách đến. Điều này dẫn đến một vấn đề khác là các homestay kinh doanh liên quan đến du khách, nhất là khách quốc tế, hầu như không ai biết, không thể theo dõi, an ninh, an toàn. Điều lo ngại thứ hai là Nhà nước mất một khoản thuế đáng kể vì các homestay này đang lách luật không đóng thuế.
Du khách đến nghỉ ở homestay Thủy Biều, điểm có đăng ký hoạt động
Ông Lê Ngọc Sanh, Chánh Văn phòng, Sở Du lịch cho biết, theo Luật Du lịch 2017, homestay là dịch vụ lưu trú mà khách du lịch sẽ nghỉ, ngủ tại nhà người dân địa phương, có sinh hoạt và tương tác với người dân, còn đa số homestay hiện nay ở Huế đang lạm dùng từ homestay. Những người chủ homestay trên chỉ thuê lại nhà và làm dịch vụ, do đó chính xác phải gọi là nhà nghỉ du lịch. Chính việc đăng ký kinh doanh dễ, lại không bị ràng buộc bởi sao hạng nên mới “nở rộ” dịch vụ như thế.
Thông tin từ một chủ homestay, ngoài chi phí đầu tư, sửa chữa nhà để làm homestay, các thủ tục khác chỉ mất khoảng khoảng 4 triệu đồng là đã xong để kinh doanh. Hàng tháng sẽ đóng thêm khoảng 850 nghìn đồng thuế khoán, tuy nhiên, đều này cũng có thể lách khi chỉ cần đóng khoảng 250 nghìn đồng. Với homestay, càng ít phô trương bên ngoài sẽ càng dễ kinh doanh.
Vốn đầu tư ít, thủ tục đơn giản, nên các homestay có giá rất “bèo”. Thông tin từ Sở Du lịch, nhiều homestay chỉ có giá 5 USD/người/đêm (tương đương 110 nghìn đồng). Nhiều homestay sử dụng giường đôi, mỗi phòng như thế từ 2- 3 chiếc. Chính những homestay như thế đang “phá giá” dịch vụ lưu trú hiện nay. Ngành du lịch thừa nhận, hiện tại vẫn chưa có con số chính xác về số lượng các homestay.
Đừng để mất kiểm soát
Dịch vụ homestay nhằm giúp du khách khám phá, trải nghiệm và tìm hiểu phong tục tập quán, đời sống văn hóa khi đến Huế; homestay dựa vào cộng đồng, giúp cộng đồng phát triển kinh tế. Với thực trạng dịch vụ homestay tại Huế, nếu không kiểm soát hay định hướng rõ, dịch vụ homestay sẽ biến tướng thành những “nhà trọ” rẻ tiền.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, để xảy ra thực trạng khó kiểm soát dịch vụ homestay như hiện nay, lỗi không phải chỉ riêng những người chủ kinh doanh mà một phần là do ngành du lịch thiếu kế hoạch để phát triển. Ngành du lịch hoàn toàn không có một động thái hay kế hoạch khuyến khích phát triển dịch vụ homestay, nên nhiều người kinh doanh cứ “lách” để hoạt động, dẫn đến dịch vụ theo kiểu “không ra môn ra khoai”.
Theo ông Lê Ngọc Sanh, việc kiểm soát dịch vụ homestay ở Huế hiện nay gặp nhiều lúng túng. Về ngành du lịch là đơn vị quản lý dọc, theo luật các đơn vị phải đăng ký kinh doanh, nhưng hầu hết lại không đăng ký, trong khi đó, lực lượng chuyên trách còn thiếu. Hiện nay, các homestay chủ yếu do các địa phương, các xã phường quản lý, nhưng nếu các chủ không treo bảng biển cũng khó quản lý.
Thiếu quản lý dẫn đến không kiểm soát về giá, về chất lượng dịch vụ. Nếu không kiểm soát chặt sẽ còn tiếp tục tăng số lượng thời gian đến. Với tốc độ phát triển như hiện nay thì thị trường kinh doanh lưu trú ở Huế sẽ càng bị phá giá và mục tiêu tăng giá dịch vụ lưu trú sẽ càng khó thực hiện với ngành du lịch.
Bài, ảnh: Đức Quang