Hơn 10 năm về trước, đã có nhiều môn học tổ chức thi trắc nghiệm. Bắt đầu từ năm 2017, với môn toán được chính thức thi trắc nghiệm, các môn thi tốt nghiệp phổ thông trung học Quốc gia và tuyển sinh đại học, cao đẳng, trừ môn văn tự luận, đều đã thi trắc nghiệm, gồm toán, ngoại ngữ, tổ hợp khoa học xã hội (lịch sử, địa lý, giáo dục công dân) và tổ hợp khoa học tự nhiên (vật lý, hóa học và sinh vật). Thi trắc nghiệm đang được áp dụng phổ biến trên thế giới. Áp dụng hình thức thi này cũng là cách giúp cho học sinh rèn luyện kỹ năng thi cử ở môi trường quốc tế.
Bài tự luận yêu cầu học sinh phải tự trình bày lời giải tuần tự đầy đủ các bước để giải quyết vấn đề hoặc tìm ra ẩn số yêu cầu. Bài trắc nghiệm có nhiều dạng, tuy nhiên trong bài thi tốt nghiệp phổ thông sẽ chỉ xuất hiện câu hỏi dạng 1 trong 4 phương án. Đối với hình thức tự luận, học sinh thường vấp phải khó khăn đầu tiên là tìm ra hướng giải, sau đó là cách trình bày phải ngắn gọn, sáng sủa, mạch lạc… hoặc lời giải hay. Tuy nhiên, thời gian không bị gò bó. Còn đối với hình thức trắc nghiệm, khó khăn lớn nhất là bị áp lực thời gian bởi học sinh phải vận dụng cả kiến thức và kỹ năng để tìm ra đáp án đúng trong khoảng thời gian tương đối ngắn.
Rõ ràng, dẫu thi bằng hình thức tự luận hay trắc nghiệm thì với các thí sinh việc tập trung cao độ và khoa học cho việc học tập, ôn luyện để nắm chắc kiến thức và kỹ năng làm bài vẫn là rất cần thiết. Điều tạo nên sự tự tin, chắc chắn cho người học lúc nào cũng là nền tảng kiến thức ta giữ trong đầu, những gì ta đã học và đã nhớ. Còn để tránh tình trạng nhồi nhét quá nhiều kiến thức cùng lúc trong thời điểm ôn thi, ta nên phân bổ thời gian ôn luyện hợp lý và duy trì đều đặn hằng ngày.
Làm bài thi trắc nghiệm không thể chỉ là hên xui, chọn bừa mà cần có một nền tảng kiến thức vừa rộng lại vừa sâu. Với những đặc điểm của bài thi trắc nghiệm, nên và cần có một vài lưu ý khi học, ôn luyện. Đó là, không bỏ qua những chi tiết nhỏ. Điều này rõ nhất ở những môn xã hội, nơi mà những chi tiết như ngày, tháng, năm là những con số phản ánh một phần không thể thiếu của kiến thức. Mặt khác, luôn tập giữ tư duy so sánh. Việc so sánh tìm ra những điểm giống và khác nhau trong các đơn vị kiến thức không chỉ giúp cho người học nhớ lâu mà còn là một sự chuẩn bị cho bài thi trắc nghiệm. Một bài thi bao quát kiến thức không thể thiếu việc tổng hợp, đối chiếu các kiến thức với nhau.
Điều quan trọng sau khi đã có kiến thức vững vàng trong ôn tập đối với các thí sinh là tập giải đề. Nếu tìm những bộ đề ở trên mạng, cần có sự chọn lọc các đề thi thử có uy tín, bấm giờ để hình thành chiến thuật làm bài hợp lý. Sau khi làm xong, cần xác định các lỗi sai, các câu chưa cảm thấy tự tin từ đó tự xem nguyên nhân. Tùy đó, có thể tự điều chỉnh. Nếu các lỗi sai do sự bất cẩn, nên có một quyển sổ để ghi chép lại. Khi làm bài, nhắc mình cẩn thận và tập trung hơn. Còn lỗi sai do chưa nắm vững kiến thức, cần xem điều đó nằm ở phần nào trong các bài học; qua đó, có thể đọc lại các lý thuyết tương ứng, tìm thêm các bài về phần đó để rèn luyện thêm.
“Văn ôn, võ luyện”, hãy khắc ghi và làm theo phương châm đó. Nó đặc biệt đúng với việc ôn luyện thi trắc nghiệm.
Đan Duy