Đột nhập “công trường cát” trên thượng nguồn sông Hương

"Công trường" khai thác cát trái phép đoạn thôn Thạch Hàn, xã Hương Thọ

Để tiếp cận được “công trường” cát tại thôn Thạch Hàn (xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà), ngày 27/10, trong vai một du khách, chúng tôi thuê thuyền ngược dòng sông Hương. Từ cầu Tuần rẽ sang nhánh Hữu Trạch sông nước khá yên bình. Tuy nhiên, từ cầu Tả Trạch trở lên, dòng sông như bị khuấy động đởi tiếng động cơ máy thuyền nổ chát chúa. Đó là những thuyền chở cát xuôi dòng từ thượng nguồn liên tục chở cát về.

Nhiều tàu "vệ tinh" sức chứa khoảng 70-80 khối hút cát suốt ngày đêm (clip quy sáng 30/10)

“Công trường” cát nằm ở ngay sát “góc cua” của con sông Hữu Trạch được “ngăn lối” bởi những ghềnh đá lởm chởm giữa sông nên thuyền lớn không thể qua được bởi các lái thuyền không thuộc luồng lạch, chân vịt dễ va vào đá. Nhưng từ nhánh sông có “khúc cua” này trở lên, có thể nghe tiếng động cơ nổ vang cả một góc rừng cùng tiếng nạo vét sỏi của tàu cuốc.

Chúng tôi tiếp cận con đường lâm sinh dẫn lên thôn Thạch Hàn. Do nằm khuất lấp giữa núi rừng, ngay “khúc cua” dòng sông nên tình trạng khai thác cát trái phép ở đây diễn ra khá công khai với hai tàu sà lan (tàu cuốc) và nhiều tàu hút cát “vệ tinh” xung quanh tải trọng chứa từ 70-80 khối cát.

Ngày 29/10, chúng tôi có mặt tại thôn Thạch Hàn. Theo quan sát, trên khúc sông chừng 500m có hai điểm khai thác cát trái phép, cách bờ chừng 30-40m. Tàu cuốc công suất lớn (sức chứa chừng 80m3 sỏi) liên tục nổ máy từ sáng đến chiều. Những tàu hút cát neo đậu xung quanh cũng liên tục “ăn” cát. Khi cát đầy, từ nhánh sông này, các tàu hút rút đi để các tàu khác vào thế chỗ. Cứ thế, từ buổi sáng cho đến chiều tối, các tàu này hoạt động hết công suất khiến khúc sông trên nhánh Hữu Trạch đục ngầu.

Sáng 30/10, một tàu "vệ tinh" chuẩn bị hút cát trên nhánh sông Hữu Trạch

Bà N.T.H (một hộ dân ở thôn Thạch Hàn) cho biết: “Những tàu này khai thác xuyên đêm suốt sáng cả năm nay rồi mà không thấy ai lên kiểm tra. Ban đầu tập kết ở bến dưới, hết chỗ đó rồi cho tàu lên trên này. Cả bờ sông đoạn đó giờ sạt lở hết, bà con ở đây rất lo lắng nhưng không biết kêu ai vì mấy đối tượng này rất manh động”.

Theo người dân thôn Thạch Hàn, chủ điểm khai thác cát sỏi trái phép này là của một người tên Q., trú tại xã Hương Thọ. Lúc 6 giờ sáng ngày 30/10, ghi nhận của PV cho thấy vẫn địa điểm cũ nhưng số lượng tàu cuốc, tàu hút cát khối lượng lớn đã nhiều hơn rất nhiều (có khoảng 7 tàu hút “vệ tinh” xung quanh tàu cuốc). Hàng chục nhân công trên thuyền chuẩn bị thiết bị để hút cát. Đến 8 giờ sáng, khi các tàu tập kết đầy đủ mới triển khai hút cát.

Thi thoảng từ trên thượng nguồn, nhiều tàu cát của một “công trường” cát gần đó sau khi “no” hàng cũng đổ về xuôi. Sau khi phát hiện chúng tôi ghi hình, nhiều tàu đã tắt động cơ chuẩn bị rút lui. Việc hút cát trái phép với khối lượng lớn diễn ra nhiều ngày không chỉ làm thất thoát tài nguyên mà còn gây nên tình trạng sạt lở ở khúc sông này. Điều đáng nói là nhiều ngày có mặt ở đây, PV không hề thấy sự có mặt của bất cứ cơ quan chức năng nào!

Từ nhánh sông Hữu Trạch, các tàu hút "no" cát, xuôi dòng về TP.Huế

Tình hình hút cát trái phép diễn ra công khai như thế, nhưng thật bất ngờ khi ông Nguyễn Văn Qúy, Chủ tịch UBND xã Hương Thọ cho rằng, việc khai thác cát ở địa phương đã “ổn định” nhờ sự vào cuộc của các cơ quan chức năng. Theo ông Quý, hiện tại trên địa bàn xã Hương Thọ không có bất cứ mỏ cát, sỏi nào được cơ quan chức năng cấp phép khai thác. “Từ đầu năm 2018, chúng tôi đã phối hợp với các đoàn liên ngành truy quét, bắt giữ khoảng 30 tàu khai thác cát sỏi trái phép và xử lý hành chính khoảng 40 triệu đồng. Đến nay, tình hình khai thác cát ở địa phương đã ổn định”, ông Quý nói.

Trao đổi qua điện thoại, ông Hồ Đắc Trường, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường khẳng định: hiện tại trên sông Hương (kể cả nhánh Hữu Trạch và Tả Trạch) chỉ có một mỏ của Công ty CP TMDV Hồng Phát được UBND tỉnh cấp phép tại xã Dương Hòa (TX Hương Thủy). Tuy nhiên, mỏ này còn vướng mắc các hộ dân nên chưa khai thác. Các điểm còn lại đều hết thời hạn giấy phép hoặc chưa được cấp phép nên các điểm khai thác cát sỏi trên sông Hương hiện tại đều khai thác trái phép.

Tàu cuốc sỏi hoạt động rầm rộ cả một khúc sông Hữu Trạch (clip quay sáng 29/10)

Bài, ảnh, clip: Hà Nguyên