Những khó khăn
Trong những năm qua, tình hình quan hệ lao động trên địa bàn tỉnh tương đối ổn định, tuy nhiên không phải là hoàn toàn không xảy ra tranh chấp lao động. Cuối năm 2014, trên địa bàn xảy ra vụ ngừng việc tại Công ty cổ phần Vinatex, và mới đây là vụ đình công của công nhân lái xe buýt doanh nghiệp Hoàng Đức, do doanh nghiệp không ký hợp đồng lao động và trả lương thấp so với đơn vị cũ quản lý là Công ty TNHHMTV Bến xe thuyền Thừa Thiên Huế…
Qua khảo sát của Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) tỉnh, ở khối doanh nghiệp Nhà nước có 90,48% đơn vị tổ chức hội nghị người lao động, ở các doanh nghiệp ngoài Nhà nước chỉ là 20,13% và cũng mới 70% doanh nghiệp có tổ chức CĐ trên địa bàn tỉnh ký thoả ước lao động tập thể. Tình trạng doanh nghiệp vi phạm các quy định của pháp luật về chế độ chính sách cho người lao động vẫn tồn tại, phổ biến là nợ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, một số doanh nghiệp chưa áp dụng lương tối thiểu vùng theo quy định của Chính phủ. Bên cạnh đó, không ít doanh nghiệp ký hợp đồng lao động mang tính áp đặt với những nội dung có lợi cho chủ doanh nghiệp, dẫn đến tình trạng mất cân đối giữa quyền lợi và nghĩa vụ của công nhân lao động… Đó là những nguyên nhân tiềm ẩn của mối quan hệ lao động “cơm không lành, canh không ngọt” giữa người sử dụng lao động và người lao động…
Tổ chức CĐ trong các doanh nghiệp không chỉ là người “bắc chiếc cầu nối” để xây dựng quan hệ lao động hài hoà, ổn định, tiến bộ trong doanh nghiệp mà còn là đại diện một bên, đóng vai trò một bên chủ thể trong quan hệ lao động, thiếu CĐ không thể tạo thành quan hệ lao động hoàn chỉnh. Song, không phải doanh nghiệp nào cũng nhận thức được điều đó. Ông Dương Viết Hiền, Chủ tịch LĐLĐ huyện Phú Vang cho biết: “Trên địa bàn huyện hiện nay có 56 doanh nghiệp, số doanh nghiệp có 20 lao động trở lên là 14. Năm qua, LĐLĐ huyện đã có kế hoạch khảo sát, vận động người sử dụng lao động ở 7 doanh nghiệp thành lập tổ chức CĐ nhưng việc gặp gỡ, đối thoại, vận động không thực hiện được vì không gặp được chủ doanh nghiệp”. Trong khó khăn chung, ông Trần Hữu Cáo, Chủ tịch CĐ các khu công nghiệp thông tin: “Có doanh nghiệp đi vào hoạt động đã 7 năm, nhưng không thành lập CĐCS mà không có lý do xác đáng. Họ tránh gặp gỡ, làm việc với CĐ các khu công nghiệp, điển hình là doanh nghiệp dệt may của Bunlgaria ở KCN Phú Bài”.
Một khó khăn khác là do người lao động vẫn chưa mặn mà với việc gia nhập tổ chức CĐ. Công ty TNHH Giã Trân thuộc LĐLĐ TP Huế có 150 CNLĐ, nhưng chỉ 70 lao động gia nhập tổ chức CĐ. Một công nhân của công ty này tâm sự: “Tôi làm việc thời vụ, hết vụ mùa thì đi may ở công ty, tới mùa là nghỉ, nên không tham gia CĐ”… Điều đó cho thấy việc tuyên truyền, vận động của CĐ đối với người lao động về quyền lợi khi gia nhập tổ chức CĐ chưa tốt. Người lao động chỉ nhìn vào sự khác nhau giữa đoàn viên và người chưa phải là đoàn viên ở chỗ đoàn viên phải đóng đoàn phí mà chưa nhận thức được những lợi ích khác khi tham gia CĐ. Một nguyên nhân nữa là người sử dụng lao động chưa hiểu sâu sắc về tổ chức CĐ, cứ nghĩ thành lập CĐ để “ đối trọng” với doanh nghiệp trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động.
“Ở đâu có người lao động, ở đó có tổ chức Công đoàn”
Theo quy định của pháp luật lao động, doanh nghiệp có từ 5 đoàn viên công đoàn hoặc người lao động có đơn tự nguyện gia nhập tổ chức công đoàn phải thành lập tổ chức công đoàn sau 6 tháng thành lập. Từ đầu năm đến nay, các cấp CĐ trong tỉnh thành lập 18 công đoàn cơ sở, phát triển được 1.601 đoàn viên. Điển hình là CĐCS Công ty TNHH Laguna Lăng Cô với 259 đoàn viên trên tổng số hơn 800 công nhân lao động, đây là đơn vị thuộc Công đoàn Văn hoá- Thể thao và Du lịch. Ông Serge, Giám đốc khách sạn Angsana, đại diện người sử dụng lao động của Công ty Laguna Lăng Cô cho biết: “Tuy mới đi vào hoạt động nhưng chúng tôi đã nhận thấy tầm quan trọng của tổ chức Công đoàn trong doanh nghiệp nên tạo điều kiện để thành lập CĐCS”.
Tuy nhiên, việc tạo điều kiện thuận lợi để thành lập tổ chức CĐ như Công ty Laguna Lăng Cô vẫn chưa nhiều. Để gỡ khó, bằng cách này hay cách khác, CĐ các khu công nghiệp tỉnh đã tiếp cận với CNLĐ để tuyên truyền về Luật Công đoàn, Bộ luật Lao động; tiếp cận công nhân ngay tại cổng công ty, gửi thư ngỏ đến công nhân lao động, nói rõ quyền lợi của CNLĐ khi gia nhập tổ chức CĐ và kèm theo phiếu hỏi ý kiến người lao động về vấn đề thực hiện pháp luật trong doanh nghiệp và đơn xin gia nhập CĐ… Bước đầu đã có 6 công nhân của Công ty TNHH Dệt kim và May mặc Huế gửi đơn xin gia nhập Công đoàn. “Đây là tín hiệu đáng mừng để CĐ các khu công nghiệp thành lập CĐCS theo Điều 17 của Luật Công đoàn Việt Nam theo hướng “Ở đâu có người lao động, ở đó có tổ chức Công đoàn”, Ông Trần Hữu Cáo tin tưởng.
Thời gian qua, LĐLĐ TP Huế cũng đã quan tâm phát triển đoàn viên, thành lập CĐCS ở những nơi có trên 20 lao động. Thực tế cho thấy, sau khi thành lập CĐ, các doanh nghiệp tư nhân trên địa bàn thành phố đã thực hiện tốt pháp luật lao động và Công đoàn, 6 tháng đầu năm có 34 doanh nghiệp trích nộp kinh phí CĐ 2% trên tổng quỹ lương đóng BHXH cho CNLĐ. Bên cạnh đó, quan hệ lao động trong các doanh nghiệp cũng phát triển theo chiều hướng tốt đẹp hơn.
Để quan hệ lao động trong doanh nghiệp hài hoà, ổn định, tiến bộ vì sự phát triển của doanh nghiệp, vì cuộc sống của người lao động, rất cần người sử dụng lao động và người lao động ý thức nhiều hơn về sự có mặt của tổ chức Công đoàn.