ASEAN kết thúc thành công năm 2022 dưới quyền chủ tịch của Campuchia và đặt nhiều kỳ vọng vào tân chủ tịch Indonesia vào năm 2023. Ảnh minh họa: TTXVN/Vietnam+
Các chuyên gia nhận định, năm 2022 nhanh chóng đi vào vòng xoáy với những cuộc khủng hoảng kinh tế đầy thách thức nằm ngoài tầm kiểm soát của ASEAN. Đối với sự tín nhiệm của Campuchia, ASEAN đã khéo léo lèo lái khu vực vượt qua “vũng nước hỗn loạn” về chính trị.
Bên cạnh nhiều vấn đề đáng quan tâm như Ukraine, Myanmar, việc Timor Leste nộp đơn gia nhập ASEAN - vấn đề đã được tranh luận trong nhóm trong hơn một thập kỷ, có thể được coi là một điểm nhấn đáng quan tâm trong nhiệm kỳ của Campuchia. Mặc dù nhiều người kỳ vọng rằng Indonesia sẽ là chủ tịch tuyên bố kết nạp Timor Leste, song sự kiên trì của Campuchia trong việc thúc đẩy một giải pháp đã dọn đường cho tiến trình này diễn ra suôn sẻ.
Cán cân sức mạnh cân bằng
Không có câu hỏi và bình luận nào về quyền triệu tập của ASEAN khi mùa hội nghị thượng đỉnh ASEAN bắt đầu. ASEAN+1, ASEAN+3, Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng tiếp tục là những sự kiện nổi bật.
Campuchia đã ghi điểm với việc Ukraine ký kết Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC). Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ và Ấn Độ cũng đã cân bằng với quan hệ đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Trung Quốc và ASEAN - Australia được trao 1 năm trước. Một lần nữa, ASEAN dường như đã mang lại được sự cân bằng trong quyền lực.
Về mặt kinh tế, năm 2022 là một năm “nâng cấp” hơn về nhiều khía cạnh. Dưới sự chủ trì của Campuchia, ASEAN đã hoàn thành việc nâng cấp Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN - Australia - New Zealand và bắt đầu đàm phán sửa đổi Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN. Điều này đảm bảo rằng cả hai hiệp định vẫn sẽ phù hợp, mang tính hiện đại và đáp ứng sự phát triển của khu vực và toàn cầu.
Bên cạnh đó, ASEAN cũng khởi động đàm phán Hiệp định Khung ASEAN về Cạnh tranh nhằm tạo thuận lợi cho việc tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng và cạnh tranh. Khối cũng tiến hành triển khai một nghiên cứu khả thi cho một Thỏa thuận khung kinh tế kỹ thuật số mới, qua đó sẽ giúp ASEAN nhảy vọt thành nền kinh tế kỹ thuật số mới.
Vào năm 2023, Indonesia sẽ đảm nhận vai trò Chủ tịch của một nhóm khu vực đang lèo lái qua một môi trường địa chính trị ngày càng phức tạp. Những thách thức hiện tại như phục hồi sau dịch COVID-19 và xử lý khủng hoảng ở Myanmar đang trở nên trầm trọng hơn do các cuộc xung đột và căng thẳng giữa các nước trên thế giới vẫn chưa kết thúc, cùng với đó là đối mặt với giá năng lượng tăng cao, an ninh lương thực bất ổn, áp lực lạm phát và lo ngại suy thoái kinh tế.
Indonesia sẽ tiếp quản vị trí Chủ tịch ASEAN 2023 như thế nào?
Dựa trên sự thành công trong vai trò Chủ tịch G20 của Indonesia, kỳ vọng về hiệu suất lãnh đạo đối với Indonesia là rất cao. Chủ đề của năm Chủ tịch ASEAN 2023 của Indonesia là “Các vấn đề ASEAN: Tâm điểm của tăng trưởng”.
Bộ trưởng Điều phối các vấn đề Kinh tế Indonesia Airlangga Hartarto giải thích, chủ đề này bao gồm 3 yếu tố: tăng cường năng lực và hiệu quả, sự thống nhất và tính trung tâm của ASEAN. Trọng tâm là các điểm tăng trưởng là đối với kiến trúc y tế, an ninh năng lượng, an ninh lương thực và ổn định tài chính. Trọng tâm kinh tế sẽ được chuyển thành 16 sản phẩm kinh tế ưu tiên về phục hồi và tái xây dựng, nền kinh tế kỹ thuật số và tính bền vững.
Bên cạnh đó, Indonesia có thể sẽ tập trung vào việc triển khai Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP) - một khái niệm do Indonesia khởi xướng. Lồng ghép các lĩnh vực chính của AOIP về hợp tác hàng hải, kết nối, các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hiệp Quốc (SDGs) và kinh tế, bên cạnh các lĩnh vực hợp tác khác sẽ là những vấn đề được ưu tiên.
Việc vận hành AOIP là một phản ứng trước sự phổ biến của các chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương khác nhau của các đối tác bên ngoài. Nó có thể tích cực đưa vai trò trung tâm của ASEAN trở lại cấu trúc an ninh khu vực. AOIP là khái niệm Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương duy nhất được mọi đối tác đối thoại của ASEAN chấp nhận.
Khẳng định thương mại và kinh tế vẫn là trung tâm của chủ đề chủ trì của Indonesia, ASEAN sẽ được thúc đẩy và dẫn dắt tốt hơn nếu Indonesia hài hòa các hiệp định thương mại khác nhau. Chúng bao gồm Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì sự thịnh vượng (IPEF).
Các chuyên gia nhận định, Indonesia, một trong những nền dân chủ trưởng thành hơn trong khu vực, có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc tác động đến sự phát triển theo quy tắc của ASEAN. Hoạt động xây dựng tầm nhìn hiện tại của ASEAN về Cộng đồng ASEAN sau năm 2025 có thể được hưởng lợi từ việc Indonesia đồng chủ tịch với nước chủ tịch thường trực Malaysia.
Đan Lê (Lược dịch từ CNA)