 |
Chẳng biết tự bao giờ, ngôi làng cát ven biển quê tôi trở thành nơi trồng và làm bột sắn dây có tiếng. Mùa này, chỉ cần đi đầu làng đến cuối làng, thể nào cũng bắt gặp các chú, các bác đi đào sắn dây. Chẳng lẫn đi đâu được, chỉ cần nhìn thấy chiếc xe rùa rổn rảng, trên xe gác chiếc thuổng bóng loáng là biết đích đến của các chú, các bác ấy. Đào sắn dây, công việc nặng nhọc vừa cần sức, vừa cần sự khéo léo, vì thế, hơn lúc nào hết, đây là thời điểm để các bậc cha chú trong nhà đưa vai cáng đáng.
Ở mỗi vạt đất khô trong làng hay trên trảng cát trắng bong, từng vồng sắn dây cứ thế được đào lên. Sau khi đem về tỉa sạch rễ, rửa sạch đất cát, chúng sẽ được xay nhuyễn rồi dầm với nước để chắt thành bột. Không như những nơi khác, ngoài việc xay sắn dây bằng máy nghiền ra, ở làng tôi, các công đoạn để tạo nên mẻ bột đều làm thủ công, từ trồng trọt, chăm bón đến thu hoạch, chắt lọc, phơi phóng.
Tôi còn nhớ như in những ngày cuối năm thuở nhỏ, cùng với hai anh và đứa em út, tôi trở thành một khâu của “dây chuyền” lọc bột sắn dây. Từ nước này qua nước khác, đến công đoạn cuối cùng là bỏ bã, mỗi phần việc chúng tôi đều được phân công rõ ràng. “Dây chuyền chạy bằng cơm” này chỉ ngừng hoạt động khi rùa sắn dây đã trống trơn, và trong các vại chứa, nước lọc bột cứ trong dần, trong dần, báo hiệu từng hạt bột đang tụ lại dưới đáy vại.
Sau khi cho bột lắng lại, sẽ đến phần việc tỉ mỉ, khéo léo của mạ tôi. Nếu lớp bột phân chia rõ ràng, mạ tôi sẽ nhẹ nhàng hớt đi phần bột mủ (màu đục, không ngon), chỉ chừa lại phần bột tinh trắng mịn. Cứ thế qua đôi tay thoăn thoắt của mạ, từng cục bột sẽ được cho lên sề, sậy trên thau than đã được quạt kỹ.
Thời gian để um bột thường kéo dài tầm một ngày một đêm. Trong lúc um, ngoài canh than để nhiệt độ không quá nóng, mạ tôi phải thường xuyên đảo vị trí để các cục bột khô đều. Sau khi um xong, chỉ cần nắm nhẹ mà cục bột đã vỡ ra thì quá trình sấy đã hoàn thành.
Không chỉ sắn dây, những ngày cận tết, làng tôi còn rộ mùa bình tinh. Đây là nguyên liệu không thể thiếu để tạo nên những chiếc bánh thuẫn thơm ngon, đậm vị. Vì dễ thu hoạch và công đoạn lọc cũng chẳng kỳ công bằng, thường giá bột bình tinh chỉ bằng một nửa của bột sắn dây.
Năm nay, sắn dây làng tôi có nhà trúng, có nhà trật. Đợt mưa lũ vào tháng 10, 11 vừa qua làm úng ngập nhiều vạt sắn dây, gây thối củ rễ, năng suất những vạt này mười phần chỉ còn ba, bốn. Nhà tôi cũng chẳng ngoại lệ, nhưng mạ vẫn kịp có một chút bột vớt vát gọi là để gửi cho con, cho cháu.
Ắt hẳn với nhiều người, tết có nhiều mùi vị khác nhau. Đó có thể là mùi hoa mai, hoa đào, hay mùi mứt bốc lên trong căn bếp thơm lừng. Hoặc là mùi lá thơm của bánh chưng bánh tét, mùi củ kiệu ngâm, mùi nước mắm, mùi hành. Nhưng ở làng tôi, mùi sắn dây cũng được nhiều người ví von là mùi tết. Không chỉ vì những nắm bột sắn dây quê nhà thơm thật là thơm, khi pha với nước sôi, mùi thơm càng đượm, mà còn do mỗi khi tết đến, bột sắn dây sẽ xuất hiện đúng như cái hẹn đã từ bao đời nay, báo hiệu một năm mới sáng tươi, ấm áp.