Anh Văn Đình Sĩ, Phó Chủ tịch UBND xã Thuỷ Thanh cho hay “Mấy năm gần đây, Thuỷ Thanh rộn ràng vui hẳn qua các kỳ Festival Huế. Để giữ đuợc nét độc đáo văn hoá riêng, chính quyền, người dân nơi đây nỗ lực từng ngày tôn tạo vẻ đẹp làng quê ngõ xóm. Bên cạnh đó cũng chú trọng gìn giữ đình làng Vân Thê, một di tích lịch sử văn hoá được Nhà nước công nhận vào năm 1997”.
 |
| Đình làng Vân Thê hôm nay |
Theo anh Sĩ, đình làng Vân Thê được thành lập vào thế kỷ 15, nằm ở vị trí giáp ranh giữa Giáp Trung và Giáp Nam, cách cầu ngói Thanh Toàn khoảng 1km về phí đông. Đình làng này đang thờ ông Chế Văn Kiệt, bổn thổ thành hoàng làng và tám vị khai canh thuộc họ Chế, Nguyễn, Phan, Đỗ, Trần, Hoàng, Văn, Lê (thứ tự này dựa theo sắc phong của vua Gia Long năm thứ 3).
Đình làng Vân Thê là một công trình kiến trúc đẹp, gồm có La thành, Long đình, Tiền đàn với các trụ biểu chầu rồng chạm khắc tỷ mỷ...đặc biệt là Nội đình gồm ba gian hai chái dựng theo kiểu nhà rường được các nghệ nhân khắc trổ tinh vi. Trong đình còn nhiều di vật quý như bia đá khắc chạm chữ Chăm, chuông đồng đúc năm 1875, 6 lư hương bằng sứ men cổ…
Đình làng Vân Thê là chốn thiêng liêng, nơi tụ họp thể hiện ước vọng, ý chí quyết tâm, tinh thần đoàn kết của con dân trăm họ, bất chấp những áp lực văn hoá du nhập từ bên ngoài.
Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đình làng Vân Thê là trung tâm lãnh đạo mọi hoạt động cách mạng của dân làng và là cơ sở chỉ huy của lực lượng vũ trang huyện, tỉnh; ra mắt Mặt trận Việt Minh, chi bộ Đảng và các đoàn thể cách mạng thôn (thanh niên, phụ nữ, nông hội, tự vệ). Đây còn là nơi huấn luyện đội cảm tử, lực lượng tự vệ để đánh đồn Mô-ranh và là sở chỉ huy của Tiểu đoàn 319 (Trung đoàn 101) khi đánh địch ở mặt trận Phú Vang. Đây điểm tập hợp phụ nữ đứng lên đồng khởi trong những năm 1963-1966, huấn luyện đội nữ du kích về sau trở thành đơn vị du kích 11 cô gái Vân Dương nổi tiếng. Đình làng Vân Thê cũng là nơi nhiều cán bộ lãnh đạo Khu ủy, Tỉnh ủy, Thành ủy từng ở, chỉ đạo phong trào, như Lê Tư Minh, Lê Tự Đồng, Nguyễn Vạn, Lê Trọng Bật, Thân Trọng Một...
Thăm đình làng Vân Thê cùng với một số khách du lịch, chúng tôi may mắn gặp ông Đỗ Văn Lệ, một cựu chiến binh xã Thuỷ Thanh. Ông Lệ chân tình: “Nhiều người con ở xa rất tự hào vì làng quê Thuỷ Thanh đã có di tích lịch sử văn hóa này. Đây là cơ hội để chính quyền địa phương phát triển những nét văn hóa lịch sử trên quê hương ".
Khánh Quan