Bánh đúc, món ăn bình dân, mộc mạc hơn tất cả các món ăn nào trở thành ký ức thời ấu thơ không thể nào quên với những người sinh ra ở làng. Ngày trước, cuộc sống nông thôn thiếu thốn trăm bề, khi mà hạt gạo làm ra không đủ ăn, nhà nhà phải chắt chiu để đủ ăn ba bữa thì món bánh đúc trở thành “đặc sản”, không phải lúc nào cũng được ăn cho thỏa sự thòm thèm. Chỉ những mùa bội thu, vài ba gia đình mới rủ nhau “đậu gạo” khuấy bánh đúc. Các mẹ, các chị đem ngâm gạo từ 5-6 giờ đồng hồ, vo thật sạch rồi hì hục đưa vào xay trên cối đá để tạo bột khuấy bánh. Kỹ thuật khuấy là điều quyết định cho mẻ bánh đúc ngon. Người khuấy phải là người mạnh tay, khấy liên tục, lơ là một chút là bột không mịn, bánh không nhuyễn. Khuấy bột làm bánh đúc không thể thiếu vôi (vôi ăn trầu), vì có vôi bánh sẽ dai, giòn, nhưng lượng vôi bao nhiêu tùy thuộc vào kinh nghiệm của người làm, nếu thừa vôi bánh sẽ hôi nồng, mà thiếu thì nhão.
Nồi bột quấy xong đổ thành khối vuông dài, đưa vào nồi để hấp. Sau đó để nguội, bánh cứng lại, có màu trắng đục. Tùy theo người dùng mà cắt từng lát mỏng hình chữ nhật, hoặc vuông xếp vào đĩa. Làm bánh đúc giản đơn thì nước chấm ăn kèm cũng mộc mạc không kém. Đó là chén mắm tổng hợp được chế biến với ít mắm nêm (mắm cá nục) với gia vị gồm ít dầu, hoặc mỡ, ớt, tỏi, đường, bột ngọt rắc thêm ít đậu phộng rang vàng giã nhuyễn. Bánh đúc dân dã dai dai, giòn giòn, ăn cùng nước chấm, thi thoảng vướng mùi vôi quyện hòa hương vị đồng quê trong từng miếng bánh.
Bây giờ bánh đúc ở quê và các chợ đã vắng. Không ngờ vừa rồi về xã Quảng Thái, thăm ngôi chợ xép nhỏ bên đường lại thấy mệ già nách nia và cái đòn gỗ rao - “Ai bánh đúc không”. Nghe tiếng rao mà những kỷ niệm một thời chưa xa ở quê trong tôi lại rạo rực ùa về. Hỏi, mệ bảo vẫn cách làm và hương vị như ở quê tôi ngày trước, chỉ khác là bánh đúc của mệ hôm nay có thêm nhân tôm, mỗi dĩa 6-8 lát giá chỉ 5 nghìn đồng. Rẻ, bình dân nên khách qua lại thường ghé ăn. Mệ nói, bán mỗi buổi chỉ kiếm vài chục ngàn, kiếm thêm để ăn cau trầu chứ có nhiều nhặn gì đâu. Nhưng không làm, không bán thì thấy nhớ vì món bánh dân dã mộc mạc đã theo suốt cuộc đời mệ…
Ninh Hoàng