Nghiên cứu về bệnh thần kinh thường có tiến triển rất chậm, thường gắn những hy vọng sai lầm và những cuộc chiến gay go do không thể tiếp cận đầy đủ được bộ não người. Tuy nhiên, với những bước tiến gần đây trong hiểu biết về sức khoẻ tâm thần, chúng ta đã được chứng kiến nhiều hơn các khám phá về những rối loạn tâm lý phổ biến nhất, mang lại một số phát hiện hấp dẫn.
Các bệnh về não luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà khoa học. Ảnh: Sciencefocus
Tâm thần phân liệt
Bệnh tâm thần phân liệt diễn ra trong quá trình phát triển của não, trong đó, một số yếu tố cản trở sự phát triển thích hợp của một chất gọi là myelin. Myelin là lớp bọc bên ngoài của tế bào thần kinh (tế bào não) cho phép các thông điệp chứa trong nó được truyền đi với tốc độ cao và chính xác. Với việc myelin bị suy giảm, tín hiệu truyền tải giữa các tế bào não bị gián đoạn và những suy nghĩ của con người sau đó sẽ thường xuyên bị lẫn lộn. Myelin được hình thành từ các tế bào được gọi là oligodendrocytes, và vào tháng 8 năm 2017, các nhà nghiên cứu đã xác định được một khiếm khuyết di truyền trong các khối u nhỏ của các chủ thể tâm thần phân liệt, dẫn đến sự suy giảm myelin. Khám phá sâu sắc này đưa các các nhà khoa học gần hơn đến mục tiêu làm sáng tỏ những bí ẩn trong tâm trí của người bị tâm thần phân liệt.
Trầm cảm
Một đề xuất mang tính cách mạng về phương pháp điều trị có triển vọng cho chứng trầm cảm được tiết lộ vào tháng 1 năm 2017, tập trung vào các vi khuẩn cư trú trong ruột. Chúng được gọi chung là microbiome, các vi khuẩn đường ruột có khả năng ảnh hưởng rất lớn đến các quá trình trao đổi chất khác nhau, chẳng hạn như con đường sinh hóa kynurenin, gây ra sự mất cân bằng có thể dẫn đến trầm cảm. Tuy nhiên, điều thú vị là có một loại vi khuẩn nhỏ bé có thể giữ chìa khóa cho vấn đề. Nghiên cứu, được xuất bản trên tờ Nature, phát hiện ra rằng những bệnh nhân có tiền sử gia đình về trầm cảm cho thấy có lượng Lactobacillus thấp, đây là loại vi khuẩn có chức năng điều chỉnh nồng độ kynurenine. Điều thú vị hơn là việc điều trị thông qua tăng số lượng Lactobacillus của người bệnh đã giúp giảm phần nào các triệu chứng trầm cảm của họ. Nghiên cứu sáng tạo này có thể đánh dấu sự bắt đầu của một cuộc cách mạng mới trong điều trị trầm cảm.
Tự kỷ
Các số liệu mới nhất cho thấy 1,1% dân số Anh được chẩn đoán mắc bệnh tự kỷ, từ mức độ nghiêm trọng, hay có các triệu chứng về hành vi đến mức hoàn toàn không có khả năng giao tiếp. Tỷ lệ mắc cao này đã buộc các nhà khoa học phải đẩy mạnh nghiên cứu nhằm đưa ra các phương pháp chẩn đoán ngày càng sớm hơn. Vào tháng 3 năm 2017, các nhà khoa học, trong quá trình điều tra một nhóm trẻ em 2 tuổi vừa được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ, đã nhận thấy rằng những đứa trẻ này có nhiều dịch não tủy (CSF) hơn so với trẻ không tự kỷ ở cùng độ tuổi. Ngoài ra, họ phát hiện rằng khi CSF càng tăng lên, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng tự kỷ càng cao. CSF là chất lỏng chảy qua não và tủy sống, cung cấp chất dinh dưỡng cho tế bào não và loại bỏ các chất thải của chúng. Sự phá vỡ nào đó trong mạng lưới của chất lỏng này sẽ dẫn đến việc nó không thể hoạt động hiệu quả, khiến cho sức khoẻ tổng thể của não bị giảm sút. Nghiên cứu kết luận rằng thông tin này có thể giúp chẩn đoán bệnh tự kỷ sớm lúc trẻ ở sáu tháng tuổi, sử dụng kỹ thuật hình ảnh CSF; và qua đó có thể tiến hành điều trị cho người bệnh sớm và hiệu quả hơn.
Bệnh Parkinson
Bệnh Parkinson được biết đến với việc các tế bào thần kinh (tế bào não) ở một phần của bộ não - bộ phận điều khiển chuyển động được gọi là substantia nigra bị chết đi. Phương pháp điều trị bệnh Parkinson với việc sử dụng các tế bào não khỏe mạnh để thay thế những tế bào đã chết trong bộ não của bệnh nhân Parkinson không phải là mới. Thật đáng tiếc, nhiều tế bào mới khi được cấy ghép đã không tồn tại lâu dài trong môi trường mới, khiến quá trình điều trị không mang lại kết quả khả quan. Tuy nhiên, vào tháng 11 năm 2017, một nghiên cứu được công bố trên tờ Nature cho thấy vấn đề có thể được giải quyết bằng việc sử dụng một chất thông minh mới để chứa các tế bào thần kinh được cấy ghép, đó là collagen. Collagen là loại protein cấu trúc tự nhiên bao quanh các tế bào của cơ thể nên không có gì ngạc nhiên khi chúng giúp tăng gấp 5 lần tỷ lệ sống của các tế bào thần kinh được cấy ghép - một kết quả hứa hẹn cho tương lai của việc điều trị bệnh Parkinson.
Chứng khó đọc
Được chính thức phân loại như là một loại khó khăn trong học tập mặc dù không có ảnh hưởng gì đến trí thông minh, chứng khó đọc luôn có mối liên hệ bí ẩn với thị lực. Các nghiên cứu trước đây đã cố gắng xác định chính xác mối liên hệ giữa hệ thống thị giác và các khiếm khuyết trong việc đọc và viết biểu hiện ở người có chứng khó đọc. Nhưng cho đến tháng 10 năm 2017, các mối liên hệ mới được phát hiện ra. Các nhà khoa học Pháp đã tìm thấy ra sự khác nhau quan trọng giữa hố thị giác, phần có chứa nhiều dây thần kinh thụ cảm nhất của mắt và do đó tạo ra sự khác biệt giữa thị lực giữa người bị và không bị chứng khó đọc. Hố thị giác của những người không bị chứng khó đọc có độ lệch nhẹ với nhau, cho phép não chỉ lựa chọn hố thị giác thích hợp nhất để tính toán thông tin khi tập trung vào một khu vực nhỏ. Ngược lại, các hố thị giác của người mắc chứng khó đọc thì đối xứng, và chúng đồng thời kích thích sự chú ý của não và khiến não bối rối trong xử lý thông tin mà người này tiếp nhận trên văn bản. Tương tự như các chứng bệnh về não khác, việc càng hiểu rõ về các cơ chế hoạt động và các bí ẩn đằng sau sẽ giúp chúng ta giải quyết các vấn đề này hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, do chưa có phương pháp chữa trị hữu hiệu cho bất kỳ bệnh thần kinh nào ở trên, hiện các bệnh nhân buộc phải tự mình tiến hành các liệu pháp để kiểm soát, quản lý các triệu chứng của họ. Với những nghiên cứu thực nghiệm ngày càng mang lại nhiều hiểu biết mới và sâu hơn về các chứng bệnh về não, hay gợi ra những phương pháp điều trị mới đầy triển vọng, chất lượng cuộc sống của những người bị các chứng bện này hy vọng sẽ tiếp tục được cải thiện.
Thế Vĩnh (Lược dịch từ Sciencefocus)