Quá trình đô thị hóa diễn ra ngày càng rõ ràng với những tòa nhà chọc trời, ngành công nghiệp nặng tăng trưởng vững mạnh và bùng nổ lao động di cư. Tuy nhiên, đây luôn là vấn đề cần được nhìn nhận về mọi mặt, khi đô thị hóa mang lại cả cơ hội và thách thức cho sự phát triển của châu Á.
Một thành phố cần có cả trái tim và linh hồn để phát triển mạnh mẽ. Ảnh: Travel Leisure
Đơn cử, vấn đề loại trừ xã hội (Social exclusion) được thể hiện ở nhiều khía cạnh bao gồm: sự rập khuôn về giới tính trong tuyển dụng lao động, phân biệt chủng tộc trong tuyển sinh và khả năng tiếp cận các dịch vụ cơ bản của tầng lớp người nghèo khổ, dễ tổn thương vẫn còn rất thấp.
Phát triển đô thị bền vững không thể thực hiện hoặc đạt được thành quả tích cực nếu một số thành phần trong xã hội gặp nhiều khó khăn trong quá trình cải thiện đời sống kinh tế, văn hóa – xã hội hoặc chưa tiếp cận được với mức phúc lợi cá nhân hợp lý...
Để cải thiện cơ sở hạ tầng, ổn định xã hội, cải thiện đời sống người dân nói riêng và khu vực nói chung, chính phủ các nước châu Á cần trao quyền cho người dân. Dưới đây là 5 cách tiếp cận để chính quyền có được định hướng rõ hơn về quá trình phát triển châu Á vững mạnh, toàn diện.
1. Tập trung chú ý, tích cực quan tâm tầng lớp người nghèo khổ, dễ tổn thương
Thứ nhất, cần phải xác định chính xác những nhóm người dễ bị tổn thương vẫn còn chịu đựng cuộc sống nghèo khổ, thiếu thốn ở khu vực thành thị. Đây là nhóm người không có hoặc ít khả năng đối phó các rủi ro, thay đổi về tự nhiên, kinh tế. Đa số người dân trong tầng lớp này là những cá nhân thất nghiệp, người già, trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ và người khuyết tật.
Do ảnh hưởng từ tốc độ mở rộng khu vực thành thị quá nhanh kết hợp với bùng nổ dân số sống tại các khu đô thị và chính sách nhà ở lỗi thời, nhiều đất nước trong khu vực châu Á vẫn ghi nhận tỷ lệ người dân sống trong khu ổ chuột tương đối cao. Ở một số quốc gia bao gồm Pakistan, số lượng người nghèo khổ, dễ tổn thương chiếm khoảng ½ dân số, tương ứng với khoảng 45,5% trong tổng số 189,4 triệu người vào năm 2015.
Nhằm hạn chế tối đa sự gia tăng của số lượng người nghèo, các công trình dân dụng được xây dựng để cải thiện điều kiện sống cho người dân, cũng như kế hoạch tái thiết hệ thống cung cấp nước tại nhiều khu vực cần được ưu tiên triển khai nhanh nhất có thể. Một khi các dự án trọng điểm hoàn thành, người nghèo mới có nhiều cơ hội để tiếp cận với các dịch vụ cá nhân cơ bản nhất. Ngoài ra, nâng cấp cơ sở hạ tầng nên tập trung chủ yếu vào mục tiêu cung cấp đầy đủ chỗ ở ổn định cho lớp người dễ bị tổn thương.
2. Đổi mới
Lãnh đạo các cấp chính quyền cần chọn lọc, tích hợp các thực tiễn, phương pháp phát triển tốt đẹp của quốc tế và sự đổi mới trong các dự án để áp dụng phù hợp vào hệ thống phương pháp phát triển truyền thống của nước nhà.
Các hoạt động đổi mới có thể giúp xây dựng cơ sở hạ tầng hiệu quả hơn và tạo ra sự cân bằng giữa thành quả kinh tế, phát triển xã hội công bằng mà vẫn bảo vệ môi trường tự nhiên.
3. Tăng cường bình đẳng giới
Ở những quốc gia có phụ nữ vẫn còn chịu cảnh phân biệt giới tính, phân biệt đổi xử khiến cơ hội việc làm thấp, thậm chí là không được bảo vệ khỏi những tệ nạn như quấy rối tình dục..., chính phủ các nước cần nhanh chóng can thiệp giải quyết ngay vấn nạn này. Thêm vào đó, cần chú trọng thiết lập tính bình đẳng về cơ hội làm việc của cả hai giới, để từ đó từng bước mở rộng lực lượng lao động giúp phát triển kinh tế, xã hội toàn diện hơn.
Cụ thể, với sự hỗ trợ từ Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), thành phố Sialkot của Pakistan đang lên kế hoạch triển khai dự án taxi Uber dành riêng cho phụ nữ. Dự án được kỳ vọng sẽ làm giảm nguy cơ phụ nữ bị lạm dụng tình dục trong xe taxi, cùng lúc mang lại hy vọng tuyển dụng việc làm cho một lượng lớn lao động phụ nữ ứng tuyển vị trí lái xe. Về lâu dài, dự án này chú trọng đến mục tiêu nâng cao nhận thức, thúc đẩy sự quan tâm của phụ nữ về việc tự lái xe và tạo ra cơ hội để phụ nữ có thể phát triển ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
4. Xây dựng cơ sở hạ tầng thông minh
Những ý tưởng sáng tạo tác động rất lớn đến quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng và quy hoạch đô thị hiệu quả. Tái cơ cấu không gian đô thị có thể tiết kiệm năng lượng và giúp xây dựng cộng đồng, nhất là khi công dân cũng tham gia vào quá trình này.
5. Quản trị thực nghiệm, cải cách chính sách
Quản trị thực nghiệm có nghĩa là các thành viên của xã hội ở các cấp khác nhau cùng tham gia vào thiết kế và thực hiện chính sách để tăng cường hòa nhập xã hội. Các ngân hàng phát triển đa phương cần đi liền với kế hoạch phát triển địa phương cũng như các dự án quy hoạch phát triển quốc gia để giúp các nước thành viên đạt được các mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs).
Nhìn chung, phát triển toàn diện cần có tiến bộ cả về định tính và định lượng. Một thành phố cần có cả trái tim và linh hồn để phát triển mạnh mẽ, văn minh thay vì chỉ chú trọng tập trung vào xây dựng cơ sở vật chất hiện đại.
Hạnh Nhi
(Lược dịch từ Asia Development Blog)