Rác thải ở khu vực Đông Á -ASEAN chiếm 23% tổng lượng rác thải thế giới. Ảnh: EPA/TTXVN
Các bãi chôn lấp là phương pháp xử lý rẻ nhất nhưng sự gia tăng nhanh chóng của rác thải đang khiến việc quản lý trở nên khó khăn hơn. Khi tình hình rác thải trở nên tồi tệ hơn, khu vực này đang xem xét lựa chọn cách quản lý rác thải số lượng lớn bằng cách biến nó thành điện. Có nhiều phương pháp biến chất thải thành năng lượng, trong đó đốt rác là công nghệ biến rác thải thành năng lượng rẻ nhất và nổi tiếng nhất (WtE), vừa loại bỏ gánh nặng vật chất của rác thải song song với việc tạo ra năng lượng cần thiết.
Nhật Bản gần đây đã bày tỏ ý định trở thành đối tác quản lý rác thải ở Đông Nam Á, dành 18,6 triệu USD trong ngân sách tài khóa năm 2019 để phát triển các đề xuất và đấu thầu các thỏa thuận quản lý rác thải ở Đông Nam Á.
Nhật Bản hiện có 380 nhà máy WtE trên toàn quốc và đang cung cấp các gói dịch vụ bao gồm hệ thống xử lý chất thải và chuyên môn trong các khía cạnh khác nhau của quản lý rác, như thu gom và phân loại. Nhật Bản cũng sẽ đề xuất các kế hoạch chuyên biệt để giải quyết các bãi rác tại các thành phố của Philippines và nguồn nước ngầm bị ô nhiễm ở Việt Nam và Indonesia.
WtE phát triển khắp khu vực
Việt Nam thải ra trung bình 70.000 tấn chất thải mỗi ngày và với các nhà máy WtE trong nước, ước tính có thể sản xuất khoảng 1 tỷ kilowatt mỗi giờ (kWh) vào năm 2020 và 6 tỷ kWh vào năm 2050 chỉ từ rác thải. Hiện tại, các nhà máy WtE tại Việt Nam bao gồm Nam Sơn, cơ sở Hà Nội và dự án xử lý chất thải Gò Cát tại Thành phố Hồ Chí Minh với công suất 2,4 megawatt (MW). Tại Sóc Sơn, Hà Nội, một nhà máy thuộc dự án của chính phủ Việt Nam - Nhật Bản đang sản xuất 1,93 MW điện.
Các dự án WtE tại Philippines bao gồm một nhà máy trị giá 48 triệu USD sẽ bắt đầu được xây dựng tại thành phố Davao, một dự án trị giá 40,5 triệu USD tại đường ống ở thành phố Puerto Princesa ở Palawan và một cơ sở đã hoạt động tại thành phố Lapu-Lapu ở Cebu.
Nhà máy WtE đầu tiên của Malaysia cũng dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm nay.
Tháng 4/2018, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã ban hành quy định thiết lập các nhà máy thân thiện với môi trường để biến chất thải thành điện năng, như một biện pháp để giải quyết tình trạng rác thải chất đống ngày càng gia tăng trong nước. Kể từ đó, Bộ trưởng Nội các Pramono Anung cho biết, các thành phố bao gồm Jakarta, Surabaya, Bekasi và Solo đã cam kết xây dựng các nhà máy tương tự, đốt rác để chạy tua-bin nhằm tạo ra năng lượng. Các nhà máy điện 12 WtE sẽ được vận hành vào năm 2022 với công suất kết hợp 234 MW, sử dụng 16.000 tấn chất thải mỗi ngày.
Trong khi đó, chính phủ Thái Lan cũng đã cung cấp các khoản trợ cấp và ưu đãi thuế cho các nhà máy WtE khác nhau, bao gồm đốt rác, khí hóa, lên men... Để tiếp tục thúc đẩy đầu tư, chính phủ nước này đã tăng hạn ngạch mua điện từ 500 lên 900 MW và phân bổ ngân sách bổ sung 106,5 triệu USD để tài trợ cho chiến lược quản lý rác thải.
Xử lý ô nhiễm
Sonthi Kotchawat, một chuyên gia sức khỏe môi trường hàng đầu, cảnh báo rằng sự phát triển cẩu thả của các nhà máy WtE có thể gây ra những tác động môi trường lớn từ ô nhiễm. Các nhà máy năng lượng nhỏ cũng gây ô nhiễm nhiều hơn, khi các nhà máy này không có chung tiêu chuẩn bảo vệ môi trường như các nhà máy lớn. Chủ sở hữu của các nhà máy này cũng không có đủ ngân sách để đầu tư vào các hệ thống xử lý ô nhiễm hiệu quả nhưng tốn kém, bắt buộc đối với các nhà máy lớn.
Chất thải chưa được xử lý khiến rác ở Thái Lan chứa quá nhiều chất hữu cơ và các vật liệu không cháy khác, làm giảm khả năng đốt cháy của các nhà máy trong việc đạt đến nhiệt độ cao cần thiết để sản xuất điện năng, tránh khí thải độc hại và các sản phẩm phụ từ tro. Điều này đã khiến một số cộng đồng địa phương và các nhóm xã hội dân sự phản đối do vấn đề ô nhiễm và các mối lo ngại về sức khỏe.
Indonesia cũng đối mặt với những thách thức tương tự. Bất chấp sự hỗ trợ của chính phủ cho các dự án WtE, tiến độ đã bị chậm lại do phản ứng dữ dội của công chúng đối với các dự án đốt rác. Năm 2018, Tòa án Tối cao Indonesia, phán quyết rằng đốt rác thải là trái luật vì nó tạo ra các chất ô nhiễm nguy hiểm.
Mặc dù việc đốt rác giúp loại bỏ rác thải ở dạng vật lý, nhưng các tác động đi kèm đóng vai trò rất quan trọng đối với hoạt động lâu dài và bền vững của các nhà máy. Nếu được quản lý tốt, chất thải được biến thành năng lượng có thể làm giảm nhu cầu lưu trữ rác thải vật lý. Ngược lại, rác thải không được quản lý sẽ dẫn đến các tác động môi trường nghiêm trọng hơn. Để phát huy hiệu quả, một hệ thống phân loại rác thải phải được thiết lập để ASEAN có thể sử dụng các công nghệ WtE tốt nhất hiện nay.
TỐ QUYÊN (Lược dịch từ The ASEAN Post)