Chiếc lá Thuần Huy nhẹ rơi về cội

Chân dung  GS.Cao Huy Thuần. Ảnh tư liệu

Giáo sư Cao Huy Thuần đã nhẹ nhàng rời cõi thế lúc rạng sáng ngày 8/7/2024 (theo giờ Việt Nam). Tin buồn loan đi nhưng người thân, bạn bè và độc giả tri âm của ông lại đón nhận dòng tin ấy không bất ngờ, không buồn đau. Bởi vì, ông đã gửi lời chia tay trong cuốn sách cuối cùng xuất bản từ hai năm trước (2022), cuốn sách “Im lặng như lời chia tay”, và “đi về điểm hẹn cuối cùng” như chiếc lá nhẹ rơi về cội.

Có gì mà phải buồn đau, thương tiếc khi ông đã sống hết một cuộc đời với 87 năm trên mặt đất như cây đời, xanh tươi thuần khiết và cống hiến hết mình cho trời đất, cho quê hương, cho đạo pháp. “Sống thế nào thì chết như thế ấy. Sống nhẹ nhàng thì chia tay nhẹ nhàng với cuộc đời, với tất cả, như hoa” (Im lặng như lời chia tay).

Tên tuổi Cao Huy Thuần đã lừng danh từ những năm thập niên 1960, sau khi ông tốt nghiệp Đại học Luật Sài Gòn (1955-1960) và trở về dạy ở tại Viện Đại học Huế (1962-1964).

Dấu ấn sâu đậm thời tuổi trẻ của ông trên đất Huế gắn liền với tờ báo Lập Trường mà ông là Tổng thư ký tòa soạn. Lập Trường là tờ báo lừng lẫy của Huế đã cất lên tiếng nói sắc sảo và quyết liệt, với lập trường chống bạo quyền đầy khí phách và trí tuệ. Cao Huy Thuần là cây bút chủ lực của tuần báo chính trị - văn hóa - xã hội này, với những bút danh: Thuần Huy, Cao Lang, Ba Cao. Đặc biệt là chuyên mục “Chén thuốc đắng” do ông đứng chủ mục với bút danh Ba Cao và những bài phiếm luận sâu cay, nhức nhối.

Năm 1964, ông du học tại Pháp rồi bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ở Viện Đại học Paris (1969). Sau đó, ông làm Giám đốc Trung tâm nghiên cứu về Cộng đồng châu Âu tại Đại học Picardie (Pháp) và làm giáo sư tại đại học này đến khi về hưu. Ông đã sống tại Pháp từ năm 1964 cho đến ngày rời cõi thế. 60 năm cách xa quê nhà, nhưng ông vẫn luôn sống trong lòng nước Việt, bởi vì quê hương luôn hiện hữu từng ngày trong lòng ông.

Các tác phẩm đã xuất bản của GS Cao Huy Thuần. Ảnh: M.TỰ

Hơn 15 cuốn sách đã xuất bản, cùng với hàng ngàn bài báo, bài giảng và không biết bao nhiêu là cuộc chuyện trò, thuyết giảng, bằng tiếng Việt hay tiếng Pháp, về chính trị hay quan hệ quốc tế, cũng trở về câu chuyện nước Việt.

Ngay cả những bài viết về đạo Phật thì sau cũng là “đạo Việt”. Trong một bài trả lời báo Lao Động, ông nói: “tất cả những gì tôi viết đều là thư tình, tình thư tôi gửi về quê hương, dù khi nói về đời, dù khi nói về đạo. Có một con chim bị đâm gai, nằm chảy máu dưới một bông hoa trắng, và hoa trắng đã thành hoa hồng. Đó là hoa hồng tôi hiến tặng cho đất nước của tôi từ xa”. Ông chia sẻ rằng, tâm tình với dân tộc và tâm tình về đạo Phật chỉ là một, “hòa quyện vào nhau trong toàn bộ chữ viết của tôi”.

Giáo sư Cao Huy Thuần là một chuyên gia uyên thâm Phật học, có cách truyền đạt sâu sắc mà dễ hiểu, bằng một kiểu tiếng Việt hàm súc, dí dỏm và giàu chất thơ. Vì vậy, những bài viết, bài giảng của ông về đạo Phật rất cao sâu, nhưng ai cũng có thể hiểu và thực hành được. Thế hệ hậu sinh chúng tôi đã được hấp thu tinh hoa từ vị giáo sư uyên bác Cao Huy Thuần, qua những trang sách, những bài viết, những lời giảng của ông. Xin cám ơn những con chữ thuần chất, những trang sách thuần khiết, những lời giảng thuần thành của ông, về văn hoá - lịch sử nước Việt, về Phật học bao la. Những di sản đó, đã từng và mãi mãi là dưỡng chất cho tâm hồn và trí óc của lớp hậu sinh chúng tôi.

Trong bài viết cuối cùng của cuốn sách cuối cùng “Im lặng như lời chia tay”, ông đã bàn đến bài thơ “Lá chết” của văn hào Hermann Hesse. Ông nhận ra điều thú vị, tiếng Việt không nói là “lá chết”, mà nói là “lá khô, lá rụng”. “Bởi vì lá không bao giờ chết! Nó khô, nó rụng, rồi nó tái sinh thành lá búp, lá non”.

Ông cũng là một chiếc lá như thế, chiếc lá được sinh thành từ cái cây mọc lên trên đất đai quê nhà. Ông không chết, ông là chiếc lá khô nhẹ nhàng rơi xuống đất. Và rốt cùng, chiếc lá Thuần Huy (một bút danh của ông) cũng tìm về cội nguồn dân tộc, về với làng Thế Chí Đông quê quán của ông bên phá Tam Giang. Về với Huế, với “sen thơm nắng hạ quê mình”.