Trải qua nhiều thế kỷ, các nhà khoa học vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân tại sao người này bị ung thư nhưng người khác thì không. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc bệnh ung thư ở người, từ đó chúng ta cần giảm tiếp xúc với các nguy cơ này giúp phòng ngừa ung thư.
Các yếu tố nguy cơ ung thư bao gồm tiếp xúc với hóa chất, cũng như một vài hành vi nhất định. Ngoài ra, các yếu tố gây ung thư không thể thay đổi được như: tuổi, tiền sử gia đình và một số yếu tố nguy cơ thay đổi được như: thuốc lá, rượu, dinh dưỡng,…
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư không thay đổi được
Tuổi: Tuổi là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất đối với ung thư. Theo dữ liệu thống kê gần đây Viện Ung thư Quốc gia Hoa kỳ, tuổi trung bình chẩn đoán mắc ung thư là 66 tuổi. Điều này có nghĩa là một nửa số trường hợp ung thư xảy ra ở những người dưới độ tuổi này và một nửa ở những người trên độ tuổi này. Một phần tư các trường hợp ung thư mới được chẩn đoán ở những người từ 65 đến 74 tuổi.
Ngoài ra, một số bệnh ung thư có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi.
Tiền sử gia đình:
Gen của một người được thừa hưởng 1 nửa từ bố và 1 nửa từ mẹ, vì thế có khả năng bạn thừa hưởng gen đột biến này. Không phải tất cả các trường hợp có gen đột biến đều bị ung thư, tuy nhiên yếu tố này làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư có thể thay đổi được
Thuốc lá: Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư và tử vong do ung thư. Những người sử dụng các sản phẩm thuốc lá hoặc người thường xuyên hít phải khói thuốc lá từ người khác.
Rượu: Uống rượu mạnh có thể làm tăng nguy cơ ung thư miệng, cổ họng, thực quản, thanh quản, gan và vú. Bạn càng uống nhiều, nguy cơ của bạn càng cao. Nguy cơ ung thư cao hơn nhiều đối với những người vừa uống rượu vừa hút thuốc lá.
Béo phì: Những người béo phì có thể tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư, bao gồm ung thư vú (ở phụ nữ đã qua thời kỳ mãn kinh), đại tràng, trực tràng, nội mạc tử cung, thực quản, thận, tụy và túi mật. Ngược lại, chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất và giữ cân nặng khỏe mạnh có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư.
Các chất gây ung thư trong môi trường: Nguyên nhân của ung thư có thể do những thay đổi trong một số gen làm thay đổi cách thức hoạt động của các tế bào. Một số thay đổi di truyền này xảy ra một cách tự nhiên khi ADN được sao chép trong quá trình phân chia tế bào. Nhưng những người khác lại là kết quả của phơi nhiễm môi trường làm hỏng ADN. Những phơi nhiễm này có thể bao gồm các chất, chẳng hạn như các hóa chất trong khói thuốc lá, hoặc bức xạ, chẳng hạn như tia cực tím từ mặt trời.
Ánh sáng mặt trời: Mặt trời, đèn cực tím và máy làm ngăm da (tanning booths) đều phát ra tia cực tím (UV). Tiếp xúc với bức xạ tia cực tím gây ra lão hóa da sớm và tổn thương da có thể dẫn đến ung thư da.
Mọi người ở mọi lứa tuổi và tông màu da nên hạn chế thời gian tiếp xúc với mặt trời, đặc biệt là giữa buổi sáng và chiều muộn, và tránh các nguồn bức xạ tia cực tím khác, chẳng hạn như giường tắm nắng. Cần lưu ý là bức xạ UV được phản xạ bởi cát, nước, tuyết và băng và có thể đi qua kính chắn gió và cửa sổ. Mặc dù ung thư da phổ biến hơn ở những người có tông màu da sáng, nhưng những người thuộc mọi tông da đều có thể bị ung thư da, kể cả những người có da tối màu.
Bức xạ: Bức xạ của các bước sóng nhất định, được gọi là bức xạ ion hóa, có đủ năng lượng để làm hỏng ADN và gây ung thư. Bức xạ ion hóa bao gồm radon, tia X, tia gamma và các dạng bức xạ năng lượng cao khác. Các dạng phóng xạ năng lượng thấp, không ion hóa, như ánh sáng nhìn thấy và năng lượng từ điện thoại di động và trường điện từ không làm hỏng ADN và chưa được phát hiện gây ung thư.
Tác nhân truyền nhiễm: Một số tác nhân truyền nhiễm, bao gồm virus, vi khuẩn và ký sinh trùng, có thể gây ung thư hoặc làm tăng nguy cơ ung thư sẽ hình thành như Epstein-Barr virus, HBV và HCV, HIV, HPVs, HTLV-1, KSHV, MCPyV. Một số virus có thể phá vỡ các tín hiệu dùng để kiểm tra sự phát triển và tăng sinh của tế bào.
Sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hoàn hảo trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư. Giảm chi phí điều trị và nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh.
TS. BS. Nguyễn Đức Hoàng