Khó gỡ nợ bảo hiểm xã hội

Người lao động được đóng BHXH sẽ yên tâm làm việc (ảnh minh họa)

Đằng sau những con số

Tính đến tháng 6/2018, tổng số nợ BHXH, bảo hiểm tự nguyện (BHTN) và bảo hiểm y tế (BHYT) ở Thừa Thiên Huế là 125,5 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 4,55% so với kế hoạch thu của BHXH Việt Nam. Còn trong danh sách các đơn vị nợ BHXH, BHTN và BHYT từ 1 tháng trở lên, tính đến ngày 31/8/2018, thấy vừa tròn 100 đơn vị. Đáng nói là, bên cạnh các doanh nghiệp, còn có không ít những đơn vị hành chính sự nghiệp. Cũng trong danh sách trên, đơn vị có số nợ lớn nhất lên tới trên 4,9 tỷ đồng và ¼ trong số 100 đơn vị có số nợ trên 1 tỷ đồng, gần ½ nợ từ nửa tỷ đồng trở lên. Kỷ lục về số tháng nợ là 105,65 tháng. Nghĩa là đã gần 10 năm nay, đơn vị này không đóng BHXH.

Khó khăn thực sự trong sản xuất kinh doanh là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng nợ BHXH. Tuy nhiên, đã có không ít trường hợp cố tình nợ BHXH. Hay ở một mức độ nào đó là ý thức lơ là, thiếu tinh thần trách nhiệm và chủ quan trong công việc mang tính nhân văn sâu sắc này. Việc nợ hay chậm đóng BHXH ảnh hưởng nghiêm trọng, trực tiếp đến quyền lợi của người lao động. Đó là nghỉ việc không được giải quyết kịp thời chế độ BHXH, BHTN, người lao động không được hưởng các quyền lợi BHXH ngắn hạn, như ốm đau, thai sản, dưỡng sức, người lao động thất nghiệp nhưng không được hưởng BHTN trong thời gian chưa tìm kiếm được việc làm; hay đủ điều kiện nghỉ hưu không được giải quyết chế độ hưu trí kịp thời…

Kiện ra toà án

Tình trạng lách luật và các văn bản của các bộ, ngành của các đơn vị có sử dụng người lao động để giảm và trốn đóng BHXH theo quy định cho người lao động là khá phổ biến. Ngay cả đối với các đơn vị đã thực hiện đóng BHXH cho người lao động, nếu không tăng cường kiểm tra, thanh tra thì trốn đóng và nợ đọng BHXH với thời gian dài sẽ gia tăng.

Để hạn chế tình trạng nợ BHXH, BHYT và BHTN; đối với các đơn vị thực sự gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh nợ BHXH, BHXH tỉnh xây dựng kế hoạch dãn nợ và phối hợp với ngân hàng để tạo điều kiện hỗ trợ cho đơn vị vay vốn tiếp tục hoạt động sản xuất kinh doanh và trả nợ BHXH. Đối với những đơn vị cố tình nợ BHXH kéo dài, BHXH tỉnh sẽ gửi thông báo cho đơn vị. Sau thông báo lần thứ 02, cơ quan BHXH tỉnh sẽ lập biên bản đốc thu nợ. BHXH tỉnh thường xuyên thực hiện công tác thanh tra chuyên ngành, kiểm tra chuyên ngành và kiểm tra liên ngành bảo đảm đúng quy định, đúng phạm vi, thẩm quyền và công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng đối với các đơn vị nợ và cố tình trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động.

Môi trường làm việc tốt sẽ nâng năng suất lao động (ảnh minh họa)

Ngoài các biện pháp đôn đốc, nhắc nhở và hướng dẫn các đơn vị có sử dụng lao động tuân thủ đúng các quy định trong Bộ luật Lao động, Luật BHXH, ngành BHXH kiên quyết xử lý đối với các đơn vị vi phạm và cung cấp thông tin cho Liên đoàn Lao động tỉnh khởi kiện ra tòa án để bảo vệ quyền lợi cho người lao động. Chuyện BHXH tỉnh chuyển hồ sơ đề nghị Liên đoàn Lao động tỉnh khởi kiện 61 đơn vị nợ, với tổng số tiền nợ gần 56 tỷ đồng, là minh chứng cho quyết tâm này. Qua quá trình làm việc của các cơ quan có thẩm quyền, số tiền nợ thu được gần 19 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 24,3%. Liên đoàn Lao động tỉnh cũng đã nộp đơn khởi kiện Công ty TNHH TMDV Hoàng Đức tại tòa án theo đơn ủy quyền của 31 lao động, buộc đơn vị chuyển nộp số tiền 700 triệu đồng để chốt sổ cho 31 lao động.

Sẽ bị xử lý

Trong tháng 6/2018, BHXH Thừa Thiên Huế tổ chức hội nghị truyền thông chính sách BHXH, BHYT cho 150 doanh nghiệp trên địa bàn TP. Huế. Đáng nói là chỉ có 3 đại diện tham dự hội nghị.

Theo quy định của Luật BHXH, từ ngày 1/1/2018, người lao động làm việc theo hợp đồng dưới 3 tháng thì phải tham gia BHXH. Tuy nhiên, khảo sát của BHXH tỉnh cho thấy, đa số các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng không chấp hành và có hành vi lách luật bằng hình thức hợp đồng khoán theo khối lượng công việc, chấm công người lao động dưới 14 ngày trong tháng. Cũng từ thời điểm này, mức tiền lương tham gia BHXH, BHYT, BHTN của người lao động làm việc tại các doanh nghiệp bao gồm tiền lương hàng tháng và các khoản phụ cấp. Thế nhưng, một số doanh nghiệp lách luật bằng hình thức ký hợp đồng lao động với mức phụ cấp thưởng, xăng xe… cao đột biến, hơn gấp nhiều lần mức lương hàng tháng.

Hành vi gian lận, nợ, trốn đóng BHXH đã được hình sự hóa và từ ngày 1/1/2018, bắt buộc coi như là tội phạm. Nếu vụ án hình sự xảy ra, cơ quan điều tra sẽ vào cuộc, viện kiểm sát Nhân dân truy tố, tòa án Nhân dân các cấp phải thụ lý, xét xử… Theo quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015, từ ngày 1/1/2018, tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động sẽ bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến một tỷ đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến bảy năm tùy mức độ vi phạm.

Bài, ảnh: Huế Thu