Một bà phi của vua Lê Thánh Tông ở xứ Thuận Hóa

Bà là con gái đầu của ngài Phạm Bá Tùng, người phủ Hạ Hồng, tỉnh Hải Dương (nay là thành phố Hải Phòng), từng giữ chức chỉ huy sứ dưới thời vua Trần Thiếu Đế, từng theo chân các vua Lê vào khai mở vùng đất đàng trong và dừng chân ở làng Thanh Toàn, đất Thuận Hóa sinh sống, trở thành một trong 12 vị khai canh của làng Thanh Thủy Chánh. Năm 18 tuổi, bà được tiến cử vào cung và trở thành phi của vua Lê Thánh Tông năm 1471. Bà vốn không có con, khi vua mất bà mới 44 tuổi. Đến thời loạn Mạc Đăng Dung, bà xin hồi hương về làng Thanh Toàn và mất tại đây, lăng mộ bà được lập tại xứ Cồn mả, sau đổi thành xứ Mộ Cung.

Bài vị trong hậu tẩm của Hồng Phi Phạm Thị Ngọc Chân

Vào niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 9, triều vua Lê Thần Tông, tức năm Đinh Mão 1628, dòng họ đã được sắc ban Từ điền 3 mẫu, tại xứ Mộ Cung và 8 sào linh đất thổ tại xứ tiền làng Thanh Toàn để lập nhà thờ hương khói cho bà. Dưới thời các vua Nguyễn, bà cũng được ban tặng sắc phong phụng thờ với các mỹ hiệu như Trinh Uyển Dực Bảo Trung Hưng Tôn Thần (thời vua Duy Tân) và Trai Tĩnh trung đẳng thần (thời vua Khải Định).

Hiện nay, tại nhà thờ tộc Phạm Bá, làng Thanh Toàn, bài vị của bà được đặt tại ban giữa với dòng chữ: “Phụng tiền tiền triều Chính Hậu Cung Hoàng Thái Phi Phạm Thị Ngọc Chân Hồng Quận Phu Nhân chi long vị. Gia tặng Trai Tĩnh trung đẳng thần trứ phong Trinh Uyển Dực Bảo Trung Hưng tôn thần”. Và trước tiền đường là cặp câu đối ngụ ý ngợi khen phẩm hạnh của bà: Bạch ngọc giai tiền liên cửu phẩm/Hồng quang cung thượng nguyệt tam thu (trước thềm Bạch Ngọc sen chín phẩm/ rạng cõi Hồng quang nguyệt ba thu). Đặc biệt trong nội tẩm còn có đôi câu đối với ngụ ý tương tự: chánh niệm ôn lương thiên thu bỉnh kiến/ Trung trinh nghĩa liệt chung cổ ân văn. (Chánh niệm ôn hòa nghìn thu vẫn thấy/ Trung trinh nghĩa liệt ơn đức xưa sau còn nghe).

Hồng phi Phạm Thị Ngọc Chân vốn xuất thân trong gia đình quan lại nhỏ lại mang cốt cách thanh cao. Dẫu biết rằng xưa nay phi tần của vua rất nhiều, có người được sử lưu danh nhưng cũng có người không được nhắc tới, nhưng được làm phi tần một vị vua tài ba như vua Lê Thánh Tông, đó là vinh hạnh một đời của người phụ nữ. Và những câu chuyện mang tính chất thần tiên xung quanh bà vẫn được dân làng truyền miệng từ đời này qua đời khác.