Ai cũng biết, thói quen sử dụng vật liệu nung trong xây dựng như gạch, ngói làm cho nguồn tài nguyên đất sét – một loại nguyên liệu chính để sản xuất gạch nung ngày càng cạn kiệt. Theo nguyên lý kinh tế, thứ gì hiếm thì giá cả trở nên đắt đỏ hơn.
Không riêng gì gạch, ngói mà nhiều loại tài nguyên khoáng sản khác sau nhiều năm khai thác quá mức bây giờ cũng trở nên khan hiếm. Thay đổi thói quen tiêu dùng, tìm kiếm những vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường hơn giờ đây trở thành một vấn đề cấp bách. Sử dụng gạch không nung là một giải pháp.
Giữa tháng 4 vừa rồi, Chủ tịch UBND tỉnh đã ký ban hành công văn về việc sử dụng gạch không nung cho các công trình xây dựng. Theo đó, đã vạch ra lộ trình và những quy định hết sức cụ thể. Ví dụ đến năm 2025, những công trình được xây dựng từ nguồn vốn Nhà nước phải sử dụng 100% vật liệu xây dựng không nung (VLXDKN); các công trình xây dựng từ 9 tầng trở lên thuộc dự án đầu tư sử dụng vốn khác phải sử dụng tối thiểu 80% VLXDKN...
Theo quy định của công văn này, chúng ta thấy có hai hình thức đầu tư xây dựng, ứng với đó là hai nguồn vốn đầu tư, đó là: Nhà nước và tư nhân. Với nguồn vốn Nhà nước là phải bắt buộc thực hiện (100%), nhưng với nguồn vốn tư nhân thì có “du di” – 80%. Với quy định này, kỳ vọng sẽ làm chuyển biến trong thói quen sử dụng vật liệu xây dựng trong thời gian tới. Với việc phổ biến là sử dụng vật liệu nung trong xây dựng hàng chục năm qua đã định hình một thói quen tiêu dùng. Giờ phải thay đổi để phù hợp với hoàn cảnh mới là điều không dễ dàng. Đối với nguồn vốn tư, quy định nêu ra lộ trình thực hiện cũng là điều hợp lý. Tuy nhiên, với quy định như nêu trên, chúng ta thấy, sẽ có chuyển biến trong cách sử dụng vật liệu xây dựng nhưng sự chuyển biến có lẽ là không lớn lắm. Vì mấy lẽ sau đây, nhiều năm đầu tư xây dựng, các công trình phục vụ cho các hoạt động công, chẳng hạn như công sở đã được xây dựng khá hoàn thiện. Mới đây nhất là các trung tâm hành chính công của TP. Huế và của tỉnh cũng đã xây dựng xong. Trụ sở của các cấp, cơ quan ban, ngành cũng vậy. Cho nên quy định này có thể tác động không nhiều đến khu vực này. Trong nhiều năm qua, chúng ta thấy vốn đầu tư công chủ yếu là đầu tư xây dựng công trình hạ tầng. Mà các công trình này thì lại không hoặc ít sử dụng vật liệu xây dựng.
Trong xây dựng, diễn ra nhiều nhất là khu vực tư nhân – các công trình như nhà cửa của người dân, việc mở rộng các khu đô thị... nhưng khu vực này sự khống chế rất hạn chế. Việc xây dựng nhà dân (mà thường khó có nhà nào đạt 9 tầng) hầu như bị bỏ ngỏ. Quan sát sự phát triển đô thị trong nhiều năm qua, ngay cả các chung cư, nhà phố, soprhoure... cũng ít có khu nào cao 9 tầng. Cho nên “vùng” xây dựng này cũng có khả năng không hoặc ít bị tác động bởi quy định này. Có thể nói, quy định này, có tác động tích cực nhất là việc xây dựng các công trình Nhà nước và từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước. Mà như trên đã nói, hệ thống xây dựng các công trình Nhà nước đến thời điểm này cơ bản đã định hình cho nên sự tác động cũng không lớn.
Như vậy, muốn có sự chuyển biến mạnh mẽ hơn trong việc sử dụng VLXDKN thì cần những quy định thắt chặt hơn. Chẳng hạn như tại sao quy định các cao ốc phải từ 9 tầng trở lên mà không thấp hơn. Những công trình lớn với hàng ngàn m2 xây dựng, nếu thấp đi một tầng chúng ta sẽ thấy có thể đến hàng triệu viên gạch không nung được sử dụng. Chúng ta không thể chặn đứng cùng một lúc những nhà đầu tư đã đầu tư các nhà máy gạch ngói, cũng như cần một thời gian để làm chuyển biến thói quen sử dụng của người dân..., nhưng nhất thiết phải đặt ra một lộ trình để đạt được tối ưu điều này. Nguồn tài nguyên khoáng sản đất sét ngày càng khan hiếm nên rất cần tiết kiệm để sử dụng vào việc sản xuất các mặt hàng trang trí sẽ đạt hiệu quả cao hơn và có lợi hơn nhiều.
Nguyễn Bình Nhi