Khách hàng mua rau củ tại một khu chợ ở thành phố Quezon, Philippines. Ảnh: AFP
Trước tiên, sản lượng cây trồng cần có giá trị dinh dưỡng cao, phong phú và suy thoái môi trường ở mức tối thiểu trong sản xuất. Trước khi giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, có một loạt những thách thức khác cần được khắc phục.
Các sản phẩm khác nhau cần được lưu trữ an toàn nhằm làm giảm lãng phí. Cơ sở hạ tầng để thu hoạch gạo, sắn, cà phê, đậu nành và đậu phộng thông qua các cơ sở chế biến và đóng gói một cách nhanh chóng cũng phải được cân nhắc. Do đó, việc soạn thảo các thỏa thuận về giá thực phẩm mang lại lợi chung cũng cần thiết để giảm thiểu tác động của các chính sách bảo hộ hiện có.
Những thoả thuận hiện đang có hiệu lực là các hiệp định cấp vĩ mô như Hiệp định Dự trữ an ninh lương thực ASEAN, một thỏa thuận giữa các quốc gia thành viên nhằm dự trữ và chia sẻ gạo trong giai đoạn dự phòng, “Khung An ninh lương thực tổng hợp ASEAN” (AIFS), và Kế hoạch hành động chiến lược về an ninh lương thực ASEAN (SPA-FS). Kế hoạch này được thực hiện bởi Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) thông qua Quan hệ Đối tác khoa học lúa gạo toàn cầu (GRiSP).
Chuyển đổi nông nghiệp
Không chỉ GRiSP có sự tham gia của hàng trăm nhà khoa học đến từ khắp nơi trên thế giới, mà tại Hội nghị Bộ trưởng Nông nghiệp và Lâm nghiệp ASEAN được tổ chức hồi tháng 9/2013 tại thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia, các quan chức cấp cao đã nhất trí hợp tác với IRRI để đảm bảo các nguồn lực cần thiết, nhằm thực hiện GRiSP trên toàn khu vực ASEAN.
Một báo cáo gần đây của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) cũng cho rằng, nhu cầu lương thực toàn cầu có thể tăng tới 40% đến năm 2050. WEF đã thiết lập một chương trình gọi có tên Diễn đàn Tăng trưởng châu Á ("Grow Asia"), hợp tác với Ban thư ký ASEAN. Mục đích là tạo ra nhiều quan hệ đối tác với sự tập trung đặc biệt vào việc hỗ trợ các nông hộ nhỏ.
Theo tờ The ASEAN Post, việc gia tăng đầu tư, chuyển giao tri thức, bao trùm tài chính và tiếp cận thị trường cho nông dân sẽ làm tăng cơ hội thu lợi nhuận của Đông Nam Á từ nhu cầu ngày càng tăng trên toàn cầu. Để đảm bảo sự thúc đẩy bền vững, bất kỳ sự hợp tác nào giữa các Chính phủ, các công ty, tổ chức phi Chính phủ, các tổ chức xã hội dân sự, tổ chức nông dân và các nhà nghiên cứu phải được lãnh đạo và hỗ trợ bởi các Bộ Nông nghiệp ở các quốc gia liên quan.
Ngoài ra, cũng nên xem xét nhiều mối liên kết giữa thương mại quốc tế và an ninh lương thực. Các chính sách ảnh hưởng đến xuất khẩu và nhập khẩu thực phẩm là một chặn đường lâu dài và phức tạp để xác định giá bán, cũng như tiền lương và thu nhập của người lao động ở thị trường trong nước.
Bản thân thương mại không phải là mối đe dọa hay thuốc chữa bách bệnh khi nói đến an ninh lương thực, nhưng tất cả các cơ hội và rủi ro cần được đánh giá chi tiết để đảm bảo kết quả lâu dài và mang lại lợi ích chung.
Những yếu tố thúc đẩy tăng trưởng
Bên cạnh đó, một báo cáo năm 2017 của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp quốc (FAO) nói rằng, toàn bộ khu vực ASEAN tăng năng suất nông nghiệp với tốc độ trung bình hàng năm là 2,2%/năm kể từ năm 1991.
Động lực chính là việc sử dụng đất tăng lên. Trên khắp khu vực Đông Nam Á, đất nông nghiệp tăng gần 40% từ năm 1980 đến năm 2014. Trong khi những thay đổi này góp phần tăng thu nhập cho những người làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, với những tác động tích cực đến giảm nghèo đói và an ninh lương thực, sự mở rộng này cũng không thể không tính đến chi phí đáng kể đối với môi trường.
Một yếu tố quan trọng khác là vai trò của nghiên cứu và phát triển nông nghiệp và các hệ thống đổi mới. Những điều này sẽ ngày càng trở nên quan trọng đối với tương lai của phát triển nông nghiệp trong thập kỷ tới, bởi khối lượng cao hơn được yêu cầu khi nguồn tài nguyên lại khan hiếm hơn.
FAO nhấn mạnh, việc cung cấp các dịch vụ giáo dục và y tế công cộng sẽ rất quan trọng đối với nông dân để họ có thể hoạt động trong một ngành công nghiệp ngày càng phức tạp và có nhiều kiến thức chuyên sâu.
Ngoại trừ Malaysia, các quốc gia Đông Nam Á có xu hướng tương đối kém đối với nghiên cứu và phát triển nông nghiệp, sự tiếp cận của nông dân đối với tài chính và chất lượng cơ sở hạ tầng nông nghiệp. Kết quả cho thấy, so với các ngành khác, ngành nông nghiệp ở khu vực Đông Nam Á thực sự chưa được cung cấp đầy đủ hàng hóa công cộng và các dịch vụ kinh tế khác.
ASEAN có tiềm năng trở thành giỏ thực phẩm của thế giới. Tuy nhiên, để điều này xảy ra, cần có một nỗ lực phối hợp từ tất cả các bên liên quan để đảm bảo các mục tiêu cùng có lợi được thực hiện.
Lê Thảo (Lược dịch từ The ASEAN Post)