Tiền thôi chưa đủ

Nhà vườn và câu chuyện về giữ gìn, bảo tồn những giá trị nhà vườn xứ Huế được đặt ra từ nhiều năm nay. Thế nhưng trước đó mọi thứ có vẻ như chỉ dừng lại trên giấy. Được biết, từ năm 2006 đến nay, UBND TP Huế, đơn vị được UBND tỉnh giao trách nhiệm, đã phê duyệt hỗ trợ tu bổ, tôn tạo cho 6 nhà vườn Huế nhưng đến năm 2015 chỉ có… 2 nhà được triển khai. Còn theo khảo sát của Phòng Văn hóa Thông tin TP Huế, trong số 152 nhà vườn tiêu biểu nằm trong danh mục của đề án bảo vệ nhà vườn Huế giai đoạn 2006 - 2010, có tới 52 nhà vườn có nhiều biến động, 14 nhà vườn đã tự tháo dỡ, xây dựng mới, 4 nhà vườn xin rút khỏi danh mục…

Một trong những hướng bảo tồn và phát huy giá trị được quan tâm là biến nhà vườn Huế thành một sản phẩm du lịch. Bằng chứng là ngay những kỳ Festival Huế đầu tiên, nhà vườn Phú Mộng đã được chọn làm điểm đến quan trọng trong dịp vui này của Huế. Thế nhưng điều có thể nhận thấy đây là dự án không thành công. Chủ các nhà vườn ở đây lúng túng, thiếu ý tưởng và không thật tâm huyết. Khách du lịch cũng chẳng thấy mặn mà bởi sự đơn điệu của “thực đơn du lịch” được thưởng thức. Vậy nên, tour du lịch nhà vườn Phú Mộng  nhiều kỳ vọng theo hướng một mũi tên nhiều đích đến cứ vậy phai dần.

Còn có nhiều cách hiểu nhưng có thể thấy, nhà vườn Huế là một khái niệm chỉ một loại vườn cảnh kết hợp giữa kiến trúc nhà ở với vườn cây bao quanh rất độc đáo ở TP Huế và chỉ sử dụng cho những khu vườn cổ thường là các phủ đệ của quan lại phong kiến, nhà ở của các thương gia giàu có phần lớn tập trung ở khu vực Kim Long dọc theo sông Hương. Nhà ở đây được xây theo phong cách truyền thống Việt Nam (thường là nhà rường Huế) và nằm gọn trong những khu vườn được bố trí hài hòa. Nói vậy để thấy rằng, nhà vườn Huế là một đặc thù, không nơi nào có được.

Việc hỗ trợ kinh phí để trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị trong điều kiện vì nhiều lý do khác nhau, nhà rường và kèm theo nó là vườn Huế đang bị những thách thức nghiêm trọng từ nhiều phía là cần thiết. Tuy nhiên, chỉ có tiền là chưa đủ. Trong khu vườn cổ và mái nhà xưa ấy, văn hóa Huế được bảo lưu với tất cả những giá trị của nó. Văn hóa Huế đầy chất nhân văn và cả sự cầu kỳ của lối sống Huế cũng thấm đẫm trong từng gian nhà, gốc cây, góc vườn. Người Huế có vẻ như cố gắn kết tất cả những hiểu biết và ghi nhận của họ về thế giới trong việc xây dựng một ngôi nhà vườn. Phải hiểu và cảm nhận sâu sắc về điều đó, nếu không, có tiền cũng khó có thể phục hồi lại căn nhà và khu vườn của ngày xưa ấy. Đang có ở Huế tình trạng không vui này.

Đan Duy