Có những mùa đông thiệt dài trong ký ức. Cơn gió bấc hun hút thổi từ phía cánh đồng, xuyên qua những lũy tre dày mang theo những giọt mưa buốt lạnh vào làng. Lạnh lắm nên lũ gà chỉ quẩn quanh cái đụn rơm bên vườn nhà lượm những hạt lúa sót. Con chó Nô ngày ngày vẫn ham chạy nhảy khắp đó đây mà lạnh quá cũng tự đào một lỗ đất sát chân đụn rơm đủ để cuộn mình tìm hơi ấm. Chỉ mấy mẹ con nhà mèo mướp vì không thể chơi chung với con Nô nên cứ quẩn quanh bên bếp.
Mùa đông đến trường, gió lạnh trên đường ráp vào mặt tê tái. Gió thốc vào cửa sổ thiếu cánh từng cơn làm tím tái những gương mặt gầy của những đứa trẻ quê. Có đứa không có áo ấm phải mặc hai ba lớp áo sơ mi vừa ngồi học vừa run. Những tiết học run rẩy. Học trò ngồi dưới lớp hàm đánh với răng mà thầy cô đứng trên bục giảng cầm viên phấn cũng run run vì lạnh…
Trời lạnh là lại nhớ 3 đứa bạn gái ấu thời. Lớp tôi hồi đó có 3 đứa con gái xóm Chợ cũng là 3 bông hoa xinh tươi của lớp. Những ngày đông giá, thích nhất đến giờ ra chơi túm tụm nhau ăn quà vặt. Khi thì mấy hột bắp rang, khi thì miếng kẹo đậu phụng, khi thì mấy cái kẹo cau, khi thì củ sắn, củ khoai... Những món ăn này đã góp phần làm bớt phần nào cái lạnh mùa đông của học trò vùng quê nghèo hồi đó.
Mùa đông dài. Rêu phủ xanh cái sân đất sét trước nhà nên đi đứng phải cẩn thận nếu không rất dễ bị trượt ngã. Nhưng với mấy mụ bán nước mắm từ các làng biển thì gánh cả một gánh đầy qua sân trơn mà vẫn vững vàng. Có lẽ nhờ vào bàn chân giao chỉ, ngón xòe ra bám chắc vào đất. Hồi đó, dân làm ruộng đã nghèo, dân đi biển còn nghèo hơn. Mùa đông, cánh trai tráng làng chài không ra khơi được nên cả nhà phải nhờ vào gánh mắm ruốc của cánh phụ nữ. Mà gánh hải sản ngày đông hồi đó hấp dẫn lắm. Là mấy chai nước mắm ruốc thơm lựng, là gói khuyết khô và nhất là món mắm thính: thính cá nục, thính cá chuồn, thính cá hố… để nguyên con kho với lá ném ăn ngậm mà nghe. Bây chừ vẫn thấy trên các chợ bán mắm thính nhưng không thơm, ngon như hồi trước có lẽ do con cá để làm mắm không tươi, cũng có thể do tay người làm thính không ngon…
Mùa đông làng vào vụ cấy. Có lạnh giá chừng nào thì nông dân cũng phải xắn cao quần quá gối chân tay trần cắm xuống ruộng bùn cày cấy cho kịp thời vụ. Đi cấy ruộng xa, người dân quê tôi đến chiều về tới nhà ăn vội chén cơm nguội là lại xuống đồng nhổ mạ. Mạ nhổ từng cụm, đập thiệt mạnh vào chân cho bay lớp đất bám vào rễ rồi mới bó rồi chất thành từng gánh. Khi những gánh mạ về tới nhà thì đêm đã xuống từ lâu. Giấc ngủ chập chờn đến mờ sáng đã nghe lao xao cơm nước. Những bạn cấy cười nói chuyện trò trong bữa ăn dưới đèn để kịp gánh mạ ra bến theo đò xuống ruộng khi trời vừa tảng sáng. Trong cơn gió bấc những cây mạ khô quắp, héo hon tưởng như không thể sống được qua mưa lạnh. Thế nhưng rễ vừa bén đất thì lúa đã lên xanh đồng. Hình ảnh những cây lúa trong giá rét mùa đông nó giống lắm với những người nông dân quê nhà, run run trong giá lạnh nhưng không một lần chùn bước. Họ đã gánh cả mùa đông khắc nghiệt để thôn xóm ruộng đồng vui ngày nắng xuân hớn hở…
Năm nay, mùa đông về muộn. Đến bây giờ cái nắng hanh hao vẫn cứ đeo bám không thôi. Không rõ rồi mùa màng năm nay có khó khăn hơn khi ruộng đồng không có lụt. Những cái áo ấm để dành chưa có lần mặc. Lại nhớ những mùa đông xưa!
PHI TÂN