“Chủ động từ chức khi bản thân không đủ điều kiện, uy tín” là một trong những qui định được nêu trong Dự thảo tờ trình của Bộ Chính trị về “Quy định trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương” được thảo luận tại Hội nghị Trung ương 8, khóa XII. Đây là bước đi cụ thể thực hiện Nghị quyết 26, Hội nghị Trung ương 7, khóa XII về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; trong đó yêu cầu: xây dựng quy định để việc nhận trách nhiệm, từ chức, từ nhiệm trở thành nếp văn hóa ứng xử của cán bộ.
Theo một số từ điển, văn hóa từ chức là một văn hoá chính trị, văn hoá ứng xử dựa trên lương tri, khi những người lãnh đạo thấy mình có thiếu sót, khuyết điểm, hay nói cách khác là không còn xứng đáng đảm nhận được nhiệm vụ thì họ sẽ từ chức. Văn hóa từ chức cho thấy sự hiểu biết về bổn phận, và trách nhiệm của người nắm giữ chức vụ. Trên thế giới, việc từ chức khá phổ biến và được xem là điều bình thường, từ Thủ tướng, bộ trưởng đến các quan chức các cấp... Có rất nhiều lý do để họ từ chức, như: bất đồng chính kiến, không đủ sức khỏe, vì lý do cá nhân hay tự thấy mình làm không tốt, ở ngành, lĩnh vực mình quản lý có sai phạm, sự cố gây thiệt hại lớn, bị tố cáo tham nhũng… Đằng sau các lý do đó, có thể việc từ chức của họ là chủ động, có khi bị sức ép chính trị hay dư luận.
Ở Việt Nam, từ thời phong kiến đã có việc “treo ấn từ quan” và hình ảnh các vị quan dám làm những việc này luôn được người dân tôn trọng. Thời gian qua, cũng có một số quan chức, lãnh đạo xin từ chức, như ông Lê Huy Ngọ, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (năm 2004); ông Trần Đăng Tuấn, Phó Giám đốc Đài truyền hình Việt Nam (năm 2010)… Nhưng khách quan thì số cán bộ có tự trọng, đạo đức chủ động xin từ chức khi thấy mình làm không tốt chưa nhiều; năng lực kém, thậm chí “dính chàm” vẫn tìm cách chạy chọt để giữ ghế và leo cao hơn. Điều này có thể cắt nghĩa quyền hành đi đôi với quyền lợi nên họ cố giữ ghế để trục lợi cá nhân. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến một bộ phận cán bộ đảng viên thoái hóa, biến chất làm tổn hại đến uy tín, danh dự của Đảng, Nhà nước, bị Nhân dân lên án.
Để xây dựng được văn hóa từ chức, ngoài việc nêu cao tinh thần gương mẫu, dám tự nguyện từ chức của cán bộ lãnh đạo cần có những quy định mang tính pháp lý để bắt buộc những người không tự giác vẫn phải từ chức. Thực tế, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có nhiều chủ trương, quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, như: Quy định số 47-QĐ/TƯ ngày 1-11-2011 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về “Những điều đảng viên không được làm”; Quy định số 101-QĐ/TƯ ngày 7-6-2012 của Ban Bí thư khóa XI về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp” và Quy định số 55-QĐ/TƯ ngày 19-12-2016 của Bộ Chính trị khóa XII về “Một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên”; Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII gắn với Chỉ thị 05-CT/TƯ ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”…
Đặc biệt, với “Quy định trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương” được xây dựng công phu, cụ thể, dễ áp dụng, chắc chắn sẽ tạo chuyển biến mới về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, từng bước hình thành văn hóa từ chức đối với cán bộ lãnh đạo các cấp, các ngành.
Hoàng Minh