Mỹ - Trung đối đầu ở Trường Sa

Một loạt các hòn đảo nhân tạo đang được Bắc Kinh bồi đắp với quy mô chưa từng có tại Hoàng Sa và Trường Sa đang đánh động Mỹ và cộng đồng quốc tế, vốn quan ngại về mưu đồ của Trung Quốc muốn khuếch trương ảnh hưởng tại Biển Đông.

Một bức không ảnh chụp hoạt động xây dựng của Trung Quốc tại Đá Vành Khăn vào ngày 11.5 - Ảnh: Reuters

Trong một diễn biến góp phần vạch rõ sự nghiêm trọng của vấn đề, lần đầu tiên Lầu Năm Góc cho phép tổ phóng viên của Đài CNN tham gia chuyến tuần tra của máy bay P8-A Poseidon, máy bay săn ngầm và trinh sát tối tân của Mỹ hiện nay.

“Vùng cảnh báo quân sự”

Chuyến bay tuần thám ngày 20.5 là một phần sứ mệnh của hải quân Mỹ tại Biển Đông nhằm thể hiện rõ quan điểm của Washington là không công nhận các tuyên bố chủ quyền đơn phương của Trung Quốc. Đây cũng là lần đầu tiên Bộ Quốc phòng Mỹ giải mật đoạn clip quay hoạt động xây dựng đảo của Trung Quốc, theo Reuters.

Theo CNN, Trung Quốc đã yêu cầu máy bay Mỹ tránh xa “vùng cảnh báo quân sự” khi chiếc P8-A Poseidon bay qua Đá Chữ Thập và Đá Vành Khăn. Ở một vài thời điểm, sau khi phi công Mỹ bình tĩnh trả lời máy bay đang di chuyển trên không phận quốc tế, phía Trung Quốc đáp lại một cách giận dữ: “Đây là hải quân Trung Quốc... Hãy tránh đi mau!”. Theo CNN, độ cao thấp nhất của chiếc P8-A Poseidon trong toàn hành trình vào khoảng 4.500 m.

Chỉ huy phi đội máy bay trinh sát của hải quân Mỹ tại châu Á, đại tá Mike Parker cho hay ông hoàn toàn chắc chắn rằng những lời cảnh cáo đó xuất phát từ căn cứ trên những hòn đảo mới mọc lên dạo gần đây. Trong đoạn phim được chiếc P8-A Poseidon quay lại, bên cạnh ra đa cảnh báo sớm, người ta còn nhìn thấy trên Đá Chữ Thập các doanh trại quân sự, một tháp canh cao ngất và đường băng dài 3.000 m, đủ dài để tiếp nhận mọi loại máy bay quân sự của Trung Quốc.

Hình ảnh được CNN phát sóng cho thấy hoạt động nạo vét và bồi đắp tất bật tại những hòn đảo nhân tạo, cũng như cảnh tượng các tàu hải quân của Trung Quốc lượn lờ gần đó. Thiếu tá hải quân Mỹ Matt Newman cho biết Trung Quốc đang bảo vệ gắt gao các đảo nhân tạo, triển khai thường trực các tàu chiến, tàu hải cảnh.

Reuters hôm qua 21.5 dẫn lời phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi nói ông không biết về tình huống trên, nhưng một lần nữa tuyên bố Bắc Kinh có quyền theo dõi các hoạt động xung quanh không phận và lãnh hải để bảo vệ chủ quyền trên biển.

Chỉ là bước đầu

Theo giới quan sát, động thái trên một lần nữa cho thấy Mỹ chưa và không bao giờ công nhận các đảo nhân tạo Trung Quốc đang bồi đắp tại quần đảo Trường Sa. Tiến sĩ Mark Valencia (Mỹ) nhận định với Thanh Niên: “Máy bay không có quyền bay qua vùng lãnh thổ hay lãnh hải của một nước khác mà không xin phép trước. Do vậy, khi cho máy bay tuần tra săn ngầm bay qua các đảo Trung Quốc đang xây trên Biển Đông, Mỹ đã thách thức tính pháp lý hoặc chủ quyền - hoặc cả hai - của những thực thể đó”.

Các chuyên gia cũng dự báo, không có dấu hiệu gì cho thấy Mỹ sẽ dừng lại ở đây. Ông Richard Bitzinger, chuyên gia an ninh khu vực thuộc Trường nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam (Singapore), nói: “Tôi cho rằng quân đội Mỹ sẽ tiếp tục có những động thái tương tự. Như Washington đã khẳng định, họ đang bay qua không phận quốc tế. Do vậy, rất có khả năng các tàu hải quân Mỹ cũng sẽ làm tương tự, cho rằng họ đang hoạt động trong vùng biển quốc tế”.

Tái khẳng định rằng Công ước LHQ về luật Biển không công nhận chủ quyền lãnh hải của các đảo nhân tạo, ông Patrick Ventrell, người phát ngôn của Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ, nói với Thanh Niên: “Mỹ luôn nhấn mạnh quyền lợi của mình trong việc gìn giữ tự do hàng hải tại khu vực Biển Đông. Chúng tôi đã và sẽ tiếp tục hoạt động nhất quán với các quyền và tự do hợp pháp đó”. Đồng tình với quan điểm này, ông Bitzinger nhận định: “Hoạt động cho máy bay tuần tra săn ngầm bay qua Biển Đông của Mỹ là hoàn toàn hợp pháp, mặc dù hơi mạo hiểm. Nếu Trung Quốc có ý định thực thi một vùng đặc quyền cho riêng mình lúc này (chưa phải là Vùng nhận dạng phòng không - ADIZ) thì chỉ động thái đó thôi sẽ không những phi pháp, mà còn là khiêu khích và nguy hiểm. Trong bối cảnh đó, nếu có biến cố xảy ra, nhiều phần trách nhiệm sẽ thuộc về Bắc Kinh”.