Mình bắt gặp mái nhà tranh cũ kỹ trong một dịp rất tình cờ, khi theo chân đứa bạn đi loanh quanh ra vùng ngoại ô.
Căn nhà tranh rất nhỏ, đơn sơ ẩn mình dưới tán cây xanh ngắt. Mình đã đứng tần ngần trên con đường mòn nho nhỏ uốn lượn bên dưới những khóm tre dịu mát, ngắm nhìn đôi vợ chồng già lui cui nơi khoảng sân trước nhà. Nắng vàng ươm màu mật rải dài những đốm hoa li ti trên khoảnh sân nhỏ, vẽ nên một bức tranh yên bình lúc chiều buông. Chỉ vậy thôi mà lại khiến mình nhớ quê da diết. Lòng thầm nghĩ, nếu mạo muội bước qua cánh cổng dựng bằng những thanh gỗ thông có những đường vân màu nâu trầm ấy, không biết có quá đường đột?
Ngày trước căn nhà nhỏ của ngoại ở quê cũng lợp bằng mái tranh như thế, và tường nhà là những liếp phên tre xỉn màu. Mình còn nhớ dáng ông lom khom trước sân, chẻ từng thanh tre rồi đan thành từng liếp. Bà đào đất sét sau vườn, trộn cùng với rơm rạ, với phân trâu rồi phết lên liếp phên tre chắn gió. Sau vài ngày hong qua nắng nóng, ngoại dùng nước vôi, phết thêm một lớp ngoài cùng. Tường phên được ông bà ngoại làm đơn giản vậy đó.
Những ngày ấu thơ, thích nhất là những mùa trăng. Nằm trên chiếc giường thơm nồng mùi tre nứa của bà, nghiêng nghiêng đôi mắt nhìn qua lỗ phên tre, sẽ dễ dàng thấy được ánh trăng sáng vằng vặc phủ kín ngoài vườn. Rồi đợi đến khi bóng trăng vượt qua ngọn dừa trước ngõ, ánh sáng dìu dịu ngọt ngào ấy sẽ chen qua liếp tranh mà chạy thẳng vào phòng, vỗ về giấc ngủ đêm khuya.
Mình hay nằm im lắng nghe âm thanh của đêm vọng qua lớp phên tre mỏng dính. Đó là tiếng giọt sương rớt lộp độp trên tàu lá chuối sau hè, tiếng chiêm chiếp thẻ thọt của chú chim non gọi mẹ trong giấc ngủ mớ, tiếng dế ẩn mình trong bụi dứa cất tiếng gáy se sẻ giữa canh khuya, và cả tiếng gió rột roạt đuổi bắt đám lá sau vườn. Trong nhà, đêm thật im ắng, mà cách một liếp phên tre, cả khu vườn đang hát lên bài ca rộn rã dưới bóng trăng loang loáng.
Những trưa hè oi nồng nắng, thích nhất là nằm cạnh bà ở chỏng tre kê dưới hiên nhà phủ kín bóng cây, gió ở bờ sông hắt lên ràn rạt, mang theo hơi nước ngòn ngọt cùng mùi thơm thoang thoảng của cây hoa nguyệt quế bên hông nhà. Ngoại hay có thói quen cắt chiếc quạt từ bẹ mo cau vừa rớt sau vườn, tay nhè nhẹ phe phẩy dù ngoài trời gió có thổi hiu hiu. Cây mít mật bên hiên nhà lúc lắc treo đầy những quả. Đám sẻ nâu nhảy nhót giữa trời nắng chang chang không biết mệt. Tiếng líu ríu của đám sẻ hòa trong tiếng thì thầm kể chuyện của ngoại đã cùng mình đi qua những ngày tháng tuổi thơ ngọt ngào.
Bây giờ, nhà ngoại ở quê đã thay bằng tường vôi xanh ngắt và mái ngói đỏ tươi. Những trưa mùa hè chang chang nắng, đôi khi chợt thèm uống ly nước được nấu chín từ lu nước mưa ngoại kê nơi máng xối sau hè. ly nước ngọt lịm lúc nào cũng thoảng thoảng mùi tranh tre. Đêm mùa hè, nằm trong bốn bức tường kín mít, đôi lúc chợt thèm nghe tiếng gió lùa sột soạt qua liếp phên tre.
Lê Hà