Pho tiểu thuyết bề bộn với rất nhiều cung bậc!

Con cháu cụ Thượng Chi Phạm Quỳnh đã thực hiện tốt lời khuyên của Bác, tiêu biểu là nhạc sĩ Phạm Tuyên. Năm 2001, nhạc sĩ Phạm Tuyên được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, 12 năm sau, năm 2012 ông vinh dự được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh. Hơn 60 năm trên con đường âm nhạc Phạm Tuyên luôn có những nhạc phẩm đồng hành cùng lịch sử. Ông nổi tiếng với khá nhiều ca khúc thuộc nhiều đề tài, và viết cho nhiều lứa tuổi.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đến thăm nhạc sĩ Phạm Tuyên tại nhà riêng

Những ca khúc viết cho thiếu nhi, những bài đồng dao của Phạm Tuyên không chỉ có trẻ thơ mà người lớn cũng say sưa hát như: Cô và mẹ, Cả tuần đều ngoan, Trường của cháu đây là trường mầm non, Cánh én tuổi thơ, Tiến lên đoàn viên, Bà còng đi chợ, Bầu và bí, Gánh gánh gồng gồng, Con chim chích chòe, Cái cò đi đón cơn mưa…

Những ca khúc viết về Đảng là những mốc son trên con đường sáng tác nghệ thuật của Phạm Tuyên. Ông được đánh là một trong những người viết Đảng ca hay nhất với ba bài từng được bầu chọn vào "tốp 10" là: Đảng đã cho tôi sáng mắt sáng lòng, Đảng đã cho ta cả mùa xuân, Màu cờ tôi yêu. Cả ba ca khúc đều giàu chất chính luận nhưng giai điệu lại rất nhẹ nhàng, ca từ bình dị, chân thành, dễ thuộc lời, dễ hát.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên sáng tác rất nhanh, trong đó có những ca khúc đánh dấu một thời điểm lịch sử, một thời khắc thiêng liêng, một sự kiện trọng đại, một chiến dịch.

Thời kỳ không quân Mỹ ném bom phá hoại miền Bắc, Phạm Tuyên có khá nhiều ca khúc vừa hùng tráng, vừa trữ tình. Lên Quảng Ninh ông viết Bài ca người thợ mỏ và Những vì sao ca đêm. Vào tuyến lửa khu Bốn ônn viết Quảng Bình chiến thắng, Bám biển quê hương, Đêm Cha Lo. Vào Trường Sơn huyền thoại ông có bài Yêu biết mấy những con đường.

Thân hữu của gia đình nhạc sĩ Phạm Tuyên và văn nghệ sĩ Huế đến dự lễ tưởng niệm nhân 70 năm ngày mất của cụ Thượng Chi Phạm Quỳnh

Trước đó về làng Hà Xá, Hà Tây, nơi có phong trào thanh niên "luyện sức thật dẻo dai" chờ ngày nhập ngũ ông viết  Chiếc gậy Trường Sơn, một ca khúc thúc giục hàng triệu thanh niên miền Bắc “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Vào Thanh Hoá, đến Hàm Rồng ông viết Bài ca tuổi trẻ Nam Ngạn anh hùng. Hướng về miền Nam anh dũng kiên cường ông viết Những cánh chim Hồng Gấm, Tiếng hát những đêm không ngủ. Hoà cùng nhịp đập với phong trào âm nhạc chống chiến tranh ở Mỹ ông viết Gảy đàn lên hỡi người bạn Mỹ. v.v...

Bài Từ làng Sen Phạm Tuyên viết ngay sau khi Bác vừa đi xa; Như có Bác trong ngày đại thắng, viết trước khi kết thúc chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử hai ngày; Gửi nắng cho em, viết “khi hai miền cùng vào một vụ chiêm… Cùng vào mùa một ngày vui thống nhất…”; Con kênh ta đào, viết khi "Ngay trên công trường ta đã mến yêu nhau"... Ca khúc Chiến đấu vì độc lập tự do được ông sáng tác ngay trong đêm đầu tiên của ngày xảy ra cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc, đêm 17/2/1979 (thường được gọi bằng cái tên không chính thức là Tiếng súng đã vang trên bầu trời biên giới).

Vì thế, có thể nói rằng các ca khúc của Phạm Tuyên là một biên niên sử bằng âm nhạc. Hay nói như nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thuỵ Kha thì ông là "Người đồng hành cùng lịch sử dân tộc". Trong một bài viết, nhà thơ Trần Đăng Khoa nhận xét: "Cuộc đời Phạm Tuyên là một pho tiểu thuyết bề bộn với rất nhiều cung bậc."  

Trong buổi ra mắt cuốn Phạm Quỳnh - Góc nhìn từ Huế (NXB Thuận Hoá, 2015), được tổ chức tại nhà khách chùa Vạn Phước, nhân lễ giỗ lần thứ 70 của cụ Phạm, nhạc sĩ Phạm Tuyên tâm sự với thân hữu của gia đình và bạn bè văn nghệ sĩ ở Huế: Tôi đứng vững và có được như ngày hôm nay là nhờ vào niềm tin, nhờ vào sự ủng hộ của thính giả, của Nhân dân. Tôi có niềm tin từ lời của Bác Hồ. Đến cuối cuộc đời tôi chỉ có một mong muốn duy nhất là lịch sử sẽ giải toả những góc khuất của gia đình mình. Tôi được Nhân dân yêu mến, cổ vũ.

Ông dẫn hai câu chuyện làm ví dụ. Chuyện thứ nhất, đầu năm nay Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đến nhà riêng thăm tôi. Tổng Bí thư không nói gì về cụ thân sinh nhưng khi xem bức ảnh ông tặng hoa rất nhiều người bạn đã gọi điện đến chúc mừng, chia sẻ, và xem đó như là một sự giải toả.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên trải lòng với thân hữu và bạn bè văn nghệ sĩ trong buổi ra mắt cuốn "Phạm Quỳnh - Góc nhìn từ Huế"

Chuyện thứ hai, có lần lên Việt Bắc dự một lễ hội. Kết thúc đêm hội đồng bào dân tộc thiểu số hát say sưa bài Như có Bác trong ngày đại thắng. Một vị lãnh đạo tỉnh ngồi cạnh ông hỏi các "diễn viên" quần chúng: Các bạn có biết bài này do ai sáng tác không? Họ trả lời: Không biết. Chúng tôi chỉ biết bài này là bài "giã bạn" thôi! Chí lý! Như có Bác trong ngày vui đại thắng đã vượt ra khỏi biên giới nước nhà, lan tỏa đến nhiều nước trên khắp các châu lục, trở thành bài hát kết đoàn với Việt Nam. 40 năm qua những điệp khúc “Việt Nam Hồ Chí Minh, Việt Nam Hồ Chí Minh” vẫn vang lên rộn ràng niềm vui trong những cuộc giao lưu quốc tế, và là bài hát giã bạn của bạn bè quốc tế dành cho các đoàn Việt Nam trước giờ chia tay.

Đó chính là những lá phiếu bình chọn của số đông khán, thính giả dành cho những tác phẩm mà họ thực sự yêu thích; và là vinh dự, tự hào của người nghệ sĩ.

Có thể kể thêm, bài Chiếc gậy Trường Sơn được Binh đoàn Trường Sơn và Đài TNVN bình chọn "tốp 10" bài hát hay nhất về Trường Sơn. Bài Đêm Cha Lo lọt vào danh mục mười bài hát hay nhất về Bộ đội biên phòng - do BĐBP và Đài TNVN bình chọn. Mới đây, nhân kỷ niệm 70 năm ngày thành lập, cả hai ngành Công an và Giao thông vận tải đều vinh danh, tri ân nhạc sĩ Phạm Tuyên với bài Từ một ngã tư đường phố.

Nghe nhạc sĩ Phạm Tuyên trải lòng, tôi chợt nhớ hai câu thơ xuất thần của Phạm Tiến Duật. Hai câu thơ khái quát cuộc đời của ông: Cây cúc đắng quên lòng mình đang đắng/Trổ hoa vàng dọc suối để ong bay!.