ATIGA là hiệp định thương mại ASEAN cần có và cần nâng cấp để hướng tới tương lai. Ảnh minh họa: TTXVN/Vietnam+
Vào ngày 16/3, trong bối cảnh công cuộc chống dịch COVID-19 vẫn đang diễn ra, cộng thêm các cuộc khủng hoảng chính trị gia tăng, các bộ trưởng kinh tế ASEAN đã tổ chức đàm phán nhằm nâng cấp hiệp định.
Hiệp định lịch sử này tạo cơ hội cho ASEAN tăng cường hội nhập trong bối cảnh thách thức toàn cầu mới. Điều này đảm bảo tăng cường, nâng cấp ATIGA, với tư cách là hiệp định thương mại hàng đầu của ASEAN, sẽ đưa hiệp hội vào vị thế kinh tế mạnh mẽ hơn để đáp ứng tốt với những thay đổi về cơ cấu toàn cầu do chuyển dịch công nghệ và chuyển dịch tuần hoàn mang lại. Bên cạnh đó, hiệp định ATIGA cũng mang lại những lợi ích đáng kể, đồng thời tăng cường khả năng cạnh tranh và mức độ phù hợp của ASEAN trong thương mại và đầu tư toàn cầu.
Dấu hiệu của hội nhập kinh tế
ATIGA phát triển từ các hiệp định thương mại trước đó của ASEAN. Chương trình thuế ưu đãi có hiệu lực chung (CEPT), được ký kết vào năm 1992 là tiền thân trực tiếp của ATIGA. Sau những sửa đổi với CEPT vào năm 1995 và 2003, ASEAN đã đồng ý về một hiệp định mới, đó chính là ATIGA.
ATIGA được xây dựng dựa trên mục tiêu của CEPT là thiết lập ASEAN như một thị trường và cơ sở sản xuất duy nhất, được đặc trưng bởi sự lưu chuyển tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, lao động lành nghề và vốn.
Hiệp định đã cung cấp các biện pháp toàn diện, chẳng hạn như tự do hóa thuế quan, quy tắc xuất xứ, các biện pháp phi thuế quan, tạo thuận lợi thương mại và thủ tục hải quan, giúp dễ dàng di chuyển hàng hóa trong khu vực.
Thành công của ATIGA cho đến nay
Kết quả quan trọng nhất của ATIGA là việc giảm thuế thương mại nội khối ASEAN về 0 đối với hầu hết các loại hàng hóa. Đến nay, hơn 98% các dòng thuế đều trở về mức 0.
Quan trọng hơn, ATIGA đã thiết lập một loạt các biện pháp nhằm giúp các doanh nghiệp điều chỉnh các quy tắc thương mại. Chẳng hạn, Cơ chế một cửa ASEAN ngày nay cho phép trao đổi điện tử liền mạch đối với các chứng từ thương mại, bao gồm Giấy chứng nhận xuất xứ và Tờ khai hải quan áp dụng của hải quan của 10 nước thành viên ASEAN. Một ví dụ khác là Kho lưu trữ thương mại ASEAN, đóng vai trò như một nguồn thông tin duy nhất về thuế quan, quy định và thủ tục hành chính.
Các biện pháp này đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng thương mại ASEAN. Từ năm 2010 đến năm 2020, thương mại nội khối ASEAN đã tăng từ 500 tỷ USD lên mức 630 tỷ USD vào năm 2019, chiếm khoảng 24% tổng thương mại của khối. Tỷ trọng thương mại thế giới của ASEAN tăng đều đặn khoảng 6% từ năm 2010 lên đến mức 8% trong năm 2019. Điều này cho thấy tốc độ tăng trưởng thương mại nhanh hơn các khu vực khác và phản ánh bản chất hướng ngoại của hội nhập ASEAN.
Đồng thời, ASEAN vẫn là một trong những nơi nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhiều nhất, chỉ đứng sau Trung Quốc.
Bối cảnh toàn cầu đang thay đổi
Một thập kỷ kể từ khi ATIGA được triển khai lần đầu tiên vào năm 2010, các nước đang quan sát những thay đổi về cơ cấu trong các mô hình thương mại toàn cầu và hội nhập khu vực.
Thứ nhất, mạng lưới chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là ở châu Á đang chuyển dịch. Kết hợp với những cú sốc do thiên tai gây ra, đại dịch COVID-19 và sự gián đoạn chuỗi cung ứng, cũng như các cuộc xung đột hiện đang diễn ra ở châu Âu khiến chuỗi cung ứng toàn cầu đang dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết. Một ATIGA được nâng cấp cần phải đối phó với những thách thức này.
Thứ hai, tiến bộ công nghệ nhanh chóng đang thúc đẩy các mô hình thương mại mới và dẫn đến việc hình thành các loại hàng hóa và dịch vụ mới. Giao dịch không giấy tờ và thương mại điện tử đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và thương mại về sản phẩm và dịch vụ kỹ thuật số luôn đảm bảo các quy định mới về nhiều vấn đề bao gồm bảo vệ dữ liệu, luồng dữ liệu xuyên biên giới và các tiêu chuẩn kỹ thuật số.
Thứ ba, ASEAN cũng mở rộng quy mô và phạm vi hội nhập bao trùm cả Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đặc biệt là khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) có hiệu lực trong năm nay. RCEP liên kết ASEAN với Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand, đồng thời đưa ra các lĩnh vực hợp tác kinh tế mới, bao gồm thương mại điện tử, cạnh tranh, sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp vừa và nhỏ và mua sắm chính phủ.
Được thúc đẩy bởi RCEP, ASEAN hiện đang xem xét và nâng cấp các hiệp định kinh tế của chính mình như ATIGA và một số hiệp định ASEAN+1 để đảm bảo các hiệp định này phù hợp với doanh nghiệp và các bên liên quan khác trong khu vực.
ATIGA hướng tới tương lai
Trước bối cảnh như hiện nay, cần kịp thời nâng cấp ATIGA để đáp ứng và đón đầu những thay đổi toàn cầu này và phù hợp với chương trình nghị sự mang tính chuyển đổi của ASEAN.
Nếu ATIGA được nâng cấp, hiệp định này sẽ đơn giản hóa hơn nữa các quy tắc xuất xứ hàng hóa, mở rộng việc áp dụng công nghệ thương mại và chứng từ điện tử, đồng thời hài hòa các quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật. Hiệp định cũng sẽ tạo thuận lợi cho thương mại của các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, giải quyết các mối quan tâm về tính bền vững và tuần hoàn, cũng như thúc đẩy thương mại kỹ thuật số.
Một ATIGA được nâng cấp và hướng tới tương lai sẽ đóng góp những tác động đáng kể đến các doanh nghiệp và các bên liên quan khác. Trong đó, ATIGA sẽ giúp nâng cao vị thế của ASEAN trong chuỗi cung ứng toàn cầu, giảm chi phí thương mại, giảm rào cản pháp lý, khơi thông các nút thắt hậu cần và đưa ASEAN vào con đường tăng trưởng kinh tế bền vững và toàn diện hơn.
Do đó, các doanh nghiệp có thể tận dụng vị thế của ASEAN như một thị trường và cơ sở sản xuất duy nhất để nâng cao năng lực cạnh tranh chung của khu vực.
Đan Lê (Lược dịch từ Bangkok Post)