“Nghĩa Trũng xứ” Mỹ Lợi là nghĩa trang dành riêng cho những người qua đời không bà con, họ tộc, được quy tụ giữa một bãi cát lớn thuộc thôn 2. Hằng năm vào tiết Thanh Minh (mồng 4 hoặc mồng 5 tháng 4), người dân làng Mỹ Lợi tổ chức chạp mã, hương khói, gọi là “chạp mả làng”.
 |
|
Một trong những ngôi mộ làng ở Mỹ Lợi
|
Khu nghĩa địa vẫn còn tấm bia cổ nhỏ khoảng 40cm x 70cm, khắc ba chữ “Nghĩa Trũng xứ”, dòng bên phải ghi dòng chữ nhỏ “Tự Đức Bính Tý niên thất nguyệt cát nhật” (ngày tốt tháng Bảy năm Bính Tý đời Tự Đức), tức năm 1876; dòng bên trái ghi “Mỹ Lợi âp phụng kiến” (Ấp Mỹ Lợi kính dựng).
Qua tư liệu còn lưu lại ở làng Mỹ Lợi, thì bia Nghĩa Trũng của làng có nguồn gốc bắt đầu từ thời danh nhân văn hoá Đặng Huy Trứ (1825 - 1874), người làng Bác Vọng, huyện Quảng Điền ngày nay. Ông vốn là người giàu lòng nhân ái, nhất là đối với người nghèo khổ.
Năm 1857, cụ Đặng Huy Trứ được điều ra Thanh Hoá làm Thông phán Ty Bố chánh xứ. Ông đã cho lập một Nghĩa Trũng” ở huyện Quảng Xương để chôn cất những người chết đường, chết chợ không thân nhân. Về sau được đổi vào làm Ty Bố chánh xứ Quảng Nam ông cũng tiếp tục cho lập một Nghĩa Trũng phía đông ngoài thành thuộc xã La Qua.
Theo cụ Nguyễn Hải - Trưởng làng Mỹ Lợi, thì “Nghĩa Trũng xứ” của làng Mỹ Lợi hiện có hơn 80 mộ. Những người từng khai canh, khai khẩn sinh sống lâu đời ở Mỹ Lợi nay bị tuyệt tự như họ Sào, họ Đỗ, họ Bùi, họ Đồng đều được làng đưa về Nghĩa Trũng. Một số mộ của các cụ có công với làng đều được dân làng xây lăng, phần còn lại được dựng bia ghi “mộ làng”, tránh lẫn lộn với các ngôi mộ có chủ khác, để con dân trong làng hằng năm tiện bề chăm nom, hương khói. Thể hiện nghĩa cử cao đẹp “uống nước nhớ nguồn” của con cháu đời sau, đối với thế hệ ông cha đi trước với công cuộc khai phá, thành lập làng.
Năm 2002, bia “Nghĩa Trũng xứ” được bà con trong làng vận động, quyên góp nâng cao, xây dựng thêm phần mái. Nhờ thế, “Nghĩa Trũng xứ” Mỹ Lợi giờ đã được khang trang hơn.