Nghệ nhân Nguyễn Văn Dạt bên những chậu mai vàng trước sân.
Chẳng biết là mai chọn tết hay tết chọn mai, nhưng thử tưởng ngày tết mà thiếu mấy cành mai vàng thì chắc cũng nhạt lắm. Nên cứ mỗi mùa xuân sang tôi lại được dịp tha thẩn ngắm những cánh hoa xuân vàng rực bên hiên nhà.
Những ngày đầu năm trong khí trời se lạnh, bỏ qua bao muộn phiền của nhân thế để pha một ấm trà rồi cùng thêm một hai bạn hữu, ngồi trước hiên nhà vừa thưởng trà hàn huyên, ngắm mấy chậu mai vàng sân trước, nghe tiếng xuân rạo rực trên từng cành cây ngọn cỏ. Mùi hương thoang thoảng ngọt ngào của dòng mai vàng Huế không lẫn vào đâu được nếu như ai đã một lần thoáng qua. Khác với mùi thơm của sen của lài, mùi thơm của mai vàng Huế là một mùi hương thanh giản nhưng ngọt ngào, cái ngọt ngào đủ để cảm nhận khi nhấp một chén trà trong làn gió xuân thoáng qua mùi hương mai. Có những năm mưa rét đến giêng hai, những cây mai cổ thụ rêu phong vẫn sừng sững trước bao mùa tuế nguyệt, để đợi đến một sớm mùa xuân lại rực vàng khắp thôn trên xóm dưới, lại hòa chung trong màu áo mới xanh đỏ của em thơ, vậy là màu tết, màu rạo rực của tuổi thơ lại ùa về.
Những ngày giáp tết có dịp dạo quanh một vòng, từ phố hoa tết cho đến các nhà vườn, các thôn xóm trồng mai mới cảm nhận được cái không khí của mùa tết, cảm nhận được sự chờ đợi của những người đam mê với cây mai. Ai cũng nôn nóng, muốn xem những cánh mai đầu tiên nở, để cảm nhận rằng “ tết đến rồi”, để thấy lòng lâng lâng. Có lẽ “tết” không phải chỉ để “ăn tết”, mà cái sướng nhất của tết là “cảm nhận”, cảm nhận một cành hoa mai nở đúng dịp, cảm nhận cái mùi, màu của bánh mứt, cảm nhận hạnh phúc khi thấy đàn em thơ vui trong áo mới, cảm nhận niềm hân hoan khi thấy cha mẹ già được thọ thêm một tuổi…
Ngày còn nhỏ lúc nhà tôi chưa có cây mai nào, tôi thường hay bẻ trộm một cành mai nho nhỏ ở trong một ngôi nhà hoang rồi về cắm trong cái lọ ve chai, để trên bàn ngắm nghía một cách sung sướng và thỏa mãn. Cho dù cành mai ấy chỉ to bằng đầu ngón tay và cũng cao không quá 3 gang, nhưng tôi thích thú vì cái màu vàng ấy, cái thơm lừng ấy, cái đọt xanh nõn ấy. Sau mấy hôm thì hoa rụng cánh tàn rồi tôi ngẩn ngơ tiếc và đợi cho đến xuân sau. Nhắc lại, thấy nhớ cái kỷ niệm thời thơ bé, thấy thương ký ức xa xăm quá. Có lẽ nhờ cái duyên ấy mà sau bao nhiêu năm tôi cũng tậu được một vườn mai nho nhỏ, để hằng ngày được thỏa mãn ngắm nghía, thỏa mãn chăm bón, có cái để lo lắng khi đi xa mấy hôm lại nôn nao về. Niềm sướng sung khi vào mỗi dịp cuối năm được tự tay xuống lá để đợi chờ những nụ mai sớm xuân bung vỏ lụa, vui sướng khi cánh hoa đầu tiên chớm nở, ngửi mùi hương thoang thoảng của cánh hoa đầu mùa, cảm thấy “sướng chi lạ”! Ai đã tự tay trồng mai, rồi mong ngóng sao cho hoa nở đúng tết, mới thấy mới cảm hết cái thú chơi mai là thế nào.
Tôi cảm nhận tự tánh của mai như một tinh thần vô ngã, nói hiên ngang trước gió sương cũng đúng, mà nói nhã nhặn can trường bao mùa nắng mưa cũng đúng. Vì tinh thần và cốt cách của mai là thế, là mang lại cái đẹp tinh khôi cho người và cho đời, cho xuân nay và những mùa xuân sau.
Bài, ảnh: Trần Vĩnh Thịnh