Canh hến nấu bầu, món ăn mát lành cho ngày hè. Ảnh: Internet
Nghe mẹ nói, tôi lại nhớ về những ngày xưa, khi hè đến, lũ trẻ con dắt trâu ra đồng chăn thả ở những chân ruộng vừa gặt lúa để ăn “mót” những cây lúa non còn sót lại. Hết lúa non lại đến những bờ cỏ non mơn mởn chen giữa đường đi hai ruộng lúa. Lúc này lũ trẻ chăn trâu khá thảnh thơi nên ra bờ sông tắm lặn hến. Những con hến vàng ươm, to bằng ngón tay cái nằm ở mực nước cạn cỡ ngang lưng quần có thể vừa ngụp vừa bắt mà không cần phải lặn sâu nên cả những đứa trẻ không biết bơi cũng có thể bắt. Mỗi khi bắt đầy hai tay, bọn trẻ lại đem lên bờ dồn thành đống để mang về. Có đứa mang theo bao cát, vải loại vừa để bỏ, đứa quên thì cởi áo buộc lại một đầu, đầu kia đổ hến vào rồi cứ thế cưỡi lên lưng trâu mang về nhà. Vậy là cả nhà có bữa ăn ngon.
Ngày trước, chưa có máy cào hến nên những người dân quê tôi ai cũng có thể tự bắt hến cho bữa cơm gia đình, nếu dư mới đem ra chợ bán. Cũng có những gia đình bắt hến chuyên nghiệp như nhà o Nga, o Tuyết… thường huy động toàn bộ lực lượng từ người lớn đến trẻ em đi từ sáng sớm đến trưa, rồi từ trưa đến chiều. Có hôm nhiều nhà bắt được chừng hai rổ lớn, bán được vài chục ngàn đồng. Hồi đó, do hến nhiều và ai cũng có thể tự bắt nên giá khá rẻ, một lon chỉ 1-2 ngàn đồng, bây giờ người ta bán bằng ký và có đắt hơn chút nhưng cũng chỉ 3-5 ngàn đồng/lon. Chỉ cần có 10-15 ngàn đồng cũng đủ cho nồi canh cho gia đình 4-5 người ăn.
Loại hến ở vùng cát quê tôi con không to như con trìa nhưng thịt chắc, nước ngọt. Những con ở vùng cát vỏ màu vàng ươm nhìn bắt mắt hơn những con ở hói bùn màu đen và không ngon nên giá thành thường rẻ hơn. Song do ở nước cạn lại nhiều người bắt nên những người chuyên bắt để bán thường chọn những con hói sâu để bắt được nhiều hơn.
Hến có thể nấu được nhiều món ngon như xào với thơm cà, trộn với bún gạo, nấu canh rau muống, rau thập tàng, dưa chua, nấu xả… nhưng ngon nhất vẫn là nấu với bầu non. Hến sau khi bắt hoặc mua về ngâm nước khoảng vài tiếng đồng hồ để hến nhả sạch bùn, đất, sau đó rửa sạch, bỏ vào soong, cho ít nước vào luộc. Nếu muốn ăn nhiều nước thì khi luộc hến có thể cho nhiều nước vào. Khi nước sôi, hến nở bung ra thì tắt bếp, đổ ra rổ có hứng thau, chậu để lấy nước, đợi nguội rồi tách thịt hến ra, bỏ vỏ, rửa lại qua nước sạch để đảm bảo không còn bùn cát, để ráo, sau đó ướp gia vị vừa ăn. Hến càng ngon, thơm hơn khi ướp thêm với củ ném giã nhỏ. Bắc chảo dầu lên bếp phi thơm hành, củ ném giã nhỏ, cho hến đã ướp gia vị vào xào đến khi thịt hến săn chắc lại rồi tắt lửa múc ra tô. Nước hến đã chắt lọc bỏ cặn đun lại đến khi sôi đều, cho bầu và hến vào sôi lại là có thể tắt bếp, cho thêm hành ngò để gia tăng mùi vị.
Canh hến nấu bầu có thể ăn với cơm nóng hoặc nguội mà không có mùi tanh nhờ đã xử lý ở khâu um, xào với củ ném giã nhỏ. Thế nên, vào mùa hè món này thường được người dân quê tôi ưa chuộng và là món ăn chính của nhiều gia đình, khi nhà nào cũng có khoảnh đất trống để trồng giàn bầu, luống rau, hến luôn có sẵn nên muốn ăn lúc nào cũng có. Tôi có người bác họ đi làm ăn xa, mỗi lần về quê món đầu tiên bác muốn ăn là canh hến nấu bầu và lúc nào mẹ tôi cũng đáp ứng yêu cầu của bác bằng nồi canh hến nầu bầu non to đùng, mát, ngọt. Có hôm cả nhà ăn canh hến nấu bầu thay cơm mà không bị “xót bụng” giữa buổi.
Nghĩ đến đây, tôi lại ra chợ, tìm mua cho được loại hến vàng ngày xưa nhưng mãi không thấy nên đành mua trìa (cũng giống hến nhưng to hơn) để nấu với trái bầu non mẹ cho. Dù đã xử lý um, xào với củ ném giã nhỏ, song hương vị ngọt, thanh không bằng nhưng dù sao cũng “giải” được “cơn thèm” canh hến nấu bầu của mẹ.
Linh Đan