Tình cờ gặp một người làm nghề quản lý xây dựng, mà toàn là những cao ốc. Anh đang là tổng quản lý điều hành xây dựng một công trình cao tầng tại Huế.
Tất cả lao động tại dự án xây dựng tòa nhà Vincom đều được trang bị các thiết bị bảo hộ, bảo đảm an toàn. Ảnh: Đăng Tuyên
Trong một chuyến đi chơi ở Lào, qua sự kết nối của một người bạn, thế là chuyến đi gồm những “dân góp”, đêm nào cũng ngồi bên bờ Mekong chuyện trò. Trong nhiều câu chuyện có câu chuyện về xây dựng. Là chuyện riêng nhưng thấy có vài điều liên quan đến vấn đề năng suất và kỷ luật lao động, nghĩa là chuyện xã hội. Vì thế mà người viết bài này muốn chia sẻ.
Cứ hình dung một tòa nhà cao vài chục tầng với gần vài chục ngàn m2 sàn, có rất nhiều gói thầu khác nhau, để điều hành công việc trôi chảy, hiệu quả là cả một bài toán về quản trị chuyên nghiệp. Chỉ cần một mắt xích trong hệ thống bị trục trặc là cả guồng máy bị ngưng trệ. Anh cho biết, trong việc xây dựng các công trình cao tầng đòi hỏi trình độ kỹ thuật phức tạp và độ chính xác cao, có ba vấn đề quan trọng nhất là thiết bị kỹ thuật, trình độ nguồn nhân lực và khả năng tài chính. Trong trình độ nguồn nhân lực, ngoài nguồn nhân lực cao cấp (ở đây là đội ngũ kỹ sư), nguồn nhân lực phổ thông cũng hết sức quan trọng. Làm trong một guồng quay khép kín nên dù có nguồn nhân lực phổ thông cũng đòi hỏi chuyên nghiệp và kỷ luật lao động cao.
Từ khi chuyển qua nền kinh tế thị trường cạnh tranh, một trong những vấn đề mà các công ty xây dựng lớn nhỏ phải xử lý là tính toán sử dụng nguồn nhân lực thế nào cho có hiệu quả. Muốn tạo công ăn việc làm thường xuyên cho một “bộ máy khung”, công ty phải tạo ra công việc gối đầu liên tục. Những công việc khác, ví dụ như công nhân lao động giản đơn, tùy vào những công trình, công ty phải ký hợp đồng công việc với các nhà thầu phụ.
Hàng trăm công ăn việc làm trong lĩnh vực xây dựng được tạo ra, nhưng không có một nhà thầu xây dựng nào ở Huế cung cấp nguồn lao động cho công trình này. Họ phải hợp đồng với những nhà thầu xây dựng chuyển nhân công từ Bắc vào. Coi như một cơ hội việc làm của công nhân xây dựng của Huế bị bỏ qua.
Lao động tự do thiếu chuyên nghiệp và gần như không bị ràng buộc nên khó quản lý
Ngay các nhà thầu phụ cũng không thể nào “nuôi quân xây dựng thường trực” nên một khi đã ký hợp đồng thầu phụ, họ lại đi gom nguồn lao động tự do. Mà cụ thể ở đây, ví dụ như đội ngũ thợ nề thì đi gom khắp nơi trên thị trường lao động. Chính vì đặc điểm này, tính chuyên nghiệp của đội ngũ thợ xây không cao. Kỷ luật lao động cũng không cao. Những điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến năng suất lao động.
Điều này chúng ta dễ dàng nhận thấy khi quan sát các công trình xây dựng dân dụng. Ví dụ như một ngôi nhà nào đó, chủ thầu ký hợp đồng với chủ nhà xây dựng trong vòng 4 tháng, nhưng thực tế bao giờ cũng kéo dài vài mươi phần trăm thời gian. Dù trong hợp đồng có thể có mục phạt vi phạm hợp đồng do kéo dài thời gian xây dựng nhưng thực tế ít có gia chủ nào làm điều này vì có tâm lý sợ ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Có thể qua nhiều công trình như vậy đã hình thành trong nếp nghĩ của chủ thầu “cứ ký được hợp đồng xây dựng công trình đã, còn năng lực thi công có kéo dài thì thương lượng sau”. Cách nghĩ này, có thể tham gia vào thị trường xây dựng nhà ở của dân nhưng lâu dần đánh mất sự chuyên nghiệp và kỷ luật lao động. Và như vậy rất khó tham gia vào xây dựng các công trình lớn, đòi hỏi kỷ luật lao động và chất lượng cao, áp lực thời gian hoàn thành tiến độ công trình.
Chúng ta có thể hình dung thế này, một công trình thương mại với vốn đầu tư có thể cả ngàn tỷ đồng, nếu đưa vào khai thác sớm một thời gian đã là nguồn lợi rất lớn. Bởi vậy, các nhà thầu thường rất sợ việc chậm tiến độ. Ngoài chịu phạt nặng còn là vấn đề uy tín của nhà thầu. Một khi đội ngũ hành nghề xây dựng ở Huế không đáp ứng những đòi hỏi này cũng có nghĩa là đã bỏ qua nhiều cơ hội việc làm và khả năng tiếp cận với cung cách làm việc chuyên nghiệp.
Trong thời buổi cạnh tranh gay gắt, tính chuyên nghiệp là yếu tố quan trọng để doanh nghiệp và người lao động phát triển. Nếu thiếu điều này, rất có thể người lao động cũng giống như “con gà ăn quẩn cối xay” mà thôi.
Bài: NGUYỄN LÊ - Ảnh: LINH ĐAN